Για την διεθνή αριστερά, ο πόλεμος του Πούτιν ενάντια στην Ουκρανία ξεκίνησε όπως ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και δεν αποκλείεται και να τελειώσει όπως εκείνος. Πράγματι, από την πρώτη κιόλας μέρα τους, και οι δύο αυτοί πόλεμοι έχουν προκαλέσει τη διάσπαση της διεθνούς αριστεράς σε δύο ολοένα και πιο αποκλίνουσες, αντίθετες και ασυμφιλίωτες παρατάξεις. Ήδη στην αρχή του πολέμου, είχαμε γράψει ότι "γίνεται όλο και πιο σαφές ότι ο Μάρτιος του 2022 τείνει να διασπάσει τη διεθνή αντιφιλελεύθερη αριστερά όσο ή σχεδόν όσο ο Αύγουστος του 1914!"(1) Σήμερα, έντεκα μήνες αργότερα, όλα δείχνουν ότι ο Μάρτιος του 2022 είναι πράγματι για τη διεθνή αριστερά του 21ου αιώνα αυτό που ήταν ο Αύγουστος του 1914 για τον 20ό!
Και όμως, ενώ σχεδόν κανείς δεν αμφισβητεί κατ’ ιδίαν την ύπαρξη αυτής της διάσπασης, υπάρχουν πολύ λίγοι στην αριστερά που έχουν το θάρρος να μιλήσουν ανοιχτά γι' αυτήν, και ακόμη λιγότεροι που τολμούν να εξετάσουν σοβαρά τα δεδομένα αυτού του ιστορικού διχασμού της διεθνούς αριστεράς. Με λίγα λόγια, είναι σαφές ότι ολόκληρος ο αριστερός κόσμος προτιμά να ξορκίζει παρά να αντιμετωπίζει κατάφατσα την βαθιά διαίρεση του...
Στην πραγματικότητα, τόσο το 1914 όσο και το 2022, ο πόλεμος ήταν μόνο η σταγόνα που έκανε να ξεχειλίσει το ποτήρι των διαφορών που προϋπήρχαν στις τάξεις της διεθνούς αριστεράς. Και στις δύο περιπτώσεις, και με ελάχιστες εξαιρέσεις, η ξαφνική ρηγμάτωση της Αριστεράς και η όχι λιγότερο ξαφνική αποκάλυψη των αβυσσαλέων διαφορών που τη διέτρεχαν αιφνιδίασαν τους πάντες. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο είμαστε σήμερα στην αρχή δύσπιστοι, στη συνέχεια σοκαρισμένοι και τελικά βαθιά πληγωμένοι όταν ανακαλύπτουμε ότι σύντροφοι με τους οποίους αγωνιστήκαμε μαζί για πολλά χρόνια, δείχνουν τώρα εντελώς αναίσθητοι απέναντι τόσο στα φοβερά δεινά που επισωρεύει στον ουκρανικό λαό ο μεγαλορωσικός ιμπεριαλιστικός πουτινισμός, όσο και στην άγρια καταστολή κάθε δημοκρατικής και προοδευτικής φωνής μέσα στη Ρωσία από τον ίδιο τυραννικό πουτινισμό.
Απομένει για να μας παρηγορήσει η ιστορία του Λένιν, τότε εξόριστου στην Ελβετία, που δεν πίστευε στα μάτια του όταν είδε το πρωτοσέλιδο της γερμανικής σοσιαλδημοκρατικής εφημερίδας Vorwaerts, που ανακοίνωνε την ψήφιση των πολεμικών πιστώσεων από τους βουλευτές του SPD, στις 5 Αυγούστου 1914. Και ήταν μάλιστα τόσο δύσπιστος που πίστεψε για μερικές μέρες ότι αυτό το φύλο του Vorwaerts δεν μπορούσε παρά να είναι... πλαστό και δημιούργημα του Γενικού Επιτελείου του γερμανικού στρατού για να αποπροσανατολίσει τον εχθρό. Μόλις όμως πείστηκε για την αλήθεια της άθλιας είδησης και για την προδοσία ακόμη και του μέντορά του Κάουτσκι, ο οποίος από οπορτουνισμό δεν θέλησε να πάει κόντρα στους γραφειοκράτες του κόμματος, ο Λένιν δεν δίστασε να γράψει δύο μήνες αργότερα: "Από τώρα και στο εξής, μισώ και περιφρονώ τον Κάουτσκι περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, με την άθλια, βρώμικη και αυτάρεσκη υποκρισία του". Αλήθεια, πόσο καλύτερα τον καταλαβαίνουμε τώρα...
Ακριβώς όπως συνέβη στην αρχή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου στη διεθνή αριστερά, μόλις συνήλθαμε από το πρώτο σοκ, αναζητήσαμε μια εξήγηση για αυτό που μας συνέβαινε. Και ψάχνοντας στο παρελθόν, ανακαλύψαμε - μάλλον εύκολα - ότι δεν υπήρχε τελικά τίποτα το εκπληκτικό σε αυτή την προσχώρηση στον πουτινισμό αυτής της πτέρυγας της διεθνούς αριστεράς. Γιατί; Μα, επειδή ο καμπισμός αυτής της αριστεράς έχει τις ρίζες του στις πραγματικές ιδεολογικές εκλεκτικές συγγένειες που υπάρχουν μεταξύ αυτής και του πουτινισμού, με τον οποίο μοιράζεται εξάλλου ένα όραμα για τον κόσμο που δεν έχει απολύτως τίποτα το προοδευτικό!
Πράγματι, όπως γράφαμε την 1η Ιουλίου 2022 [1] , “η έλξη ή μάλλον η γοητεία που ασκεί ο Πούτιν σε αυτό το τμήμα της αριστεράς δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως αν δεν λάβουμε υπόψη κάποιες ...εκλεκτικές συγγένειες που υπάρχουν μεταξύ τους." Και συνεχίζαμε απαριθμώντας μερικά από τα κουσούρια αυτής της αριστεράς, που καθιστούν αυτούς τους καμπιστές βαθιά συντηρητικούς και, επομένως, συμβατούς με τον πουτινισμό: "Και για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, είναι πασίγνωστο γεγονός ότι απείχαν πάντα -και πολλές φορές επιδεικτικά- από όλα τα μεγάλα κοινωνικά κινήματα της εποχής μας, όπως το φεμινιστικό και LGBTQ+, εκείνο υπέρ των μεταναστών και προσφύγων, το οικολογικό και εκείνο ενάντια στη κλιματική καταστροφή, ενώ δεν διακρίθηκαν ποτέ για την ένθερμη υποστήριξη τους στα κινήματα υπέρ των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των κάθε λογής μειονοτήτων, καθώς δεν δίστασαν συχνά να τα χαρακτηρίσουν απάτη και εφεύρημα του ...ιμπεριαλισμού, πράγμα που λένε εξάλλου και για την κλιματική αλλαγή !”
Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αυτού του ρεύματος της διεθνούς αριστεράς ήταν γνωστά εδώ και πολύ καιρό, αλλά συζητιούνταν ελάχιστα, επειδή έλειπε η μεγάλη ιστορική ευκαιρία που θα τους επέτρεπε να διατρανωθούν ανοιχτά και μάλιστα με πολύ επιθετικό τρόπο. Η ευκαιρία αυτή τους δόθηκε από τον πόλεμο του Πούτιν ενάντια στην Ουκρανία. Ακριβώς όπως ο βαθύς συντηρητισμός της γερμανικής και γαλλικής σοσιαλδημοκρατίας, που περνούσε σχεδόν απαρατήρητος στις αρχές του 20ού αιώνα χωρίς να προκαλεί αντιδράσεις, αποκαλύφθηκε στα μάτια όλου του κόσμου μόνον όταν ήρθε η ώρα της αλήθειας με τη μορφή της ψήφου υπέρ των πολεμικών πιστώσεων στις αρχές Αυγούστου του 1914!
Όμως, αλίμονο, το σημερινό πρόβλημα δεν περιορίζεται στην ύπαρξη μόνον αυτών των ανεπιφύλακτων υποστηρικτών του σατράπη του Κρεμλίνου. Υπάρχει επίσης ένα άλλο ρεύμα της διεθνούς αριστεράς που δημιουργεί πρόβλημα, όλοι εκείνοι που τάσσονται υπέρ της ειρήνης με οποιοδήποτε κόστος. Συγκεκριμένα, αν και καταδικάζουν την εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, αντιτίθενται στον εξοπλισμό των Ουκρανών από τη Δύση, με επικεφαλής το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, και συμβουλεύουν τους Ουκρανούς να αντισταθούν απέναντι στον δεύτερο ισχυρότερο στρατό στον κόσμο, μόνο ... παθητικά, θεωρώντας ότι αυτή η παθητική αντίσταση θα είναι μακροπρόθεσμα πολύ πιο αποτελεσματική από την ένοπλη.
Πριν από λίγες μέρες, μεταφράζοντας στα ελληνικά το σημαντικό κείμενο του Ernest Mandel "Ο Μαρξ, ο Ένγκελς και το πρόβλημα της διπλής ηθικής", [2] συνειδητοποιήσαμε ξαφνικά ότι ο συγγραφέας όχι μόνο επιχειρηματολογούσε πολύ πειστικά εναντίον αυτού του ρεύματος που διακηρύσσει την ειρήνη στην Ουκρανία με οποιοδήποτε τίμημα, αλλά και ότι το έκανε στο όνομα της ίδιας ηθικής στην οποία αναφέρονται όσοι αντιτίθενται στην ένοπλη αντίσταση των Ουκρανών. Ας ακούσουμε λοιπόν τον Ερνέστ Μαντέλ, του οποίου τα εκατό χρόνια γιορτάζονται την χρονιά που μόλις άρχισε, το 2023. Έχει σημαντικά και χρήσιμα πράγματα να μας πει και να μας υπενθυμίσει:
"Όποιος δεν αντιστέκεται ενεργά στη βία από μέρους των κυβερνώντων, όποιος δεν προσπαθεί να εξαλείψει αυτή τη βία εδώ και τώρα, αντικειμενικά γίνεται συνένοχος στον (προσωρινό) θρίαμβο αυτής της βίας. Αυτό ισχύει ακόμη και αν αξιώνουν ότι μακροπρόθεσμα η μη βίαιη αντίσταση θα επιτύχει ανώτερα αποτελέσματα. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι θυσιάζουν μια ολόκληρη γενιά, αν όχι διαδοχικές γενιές ανθρώπων, σε ένα μακροπρόθεσμο ιδεώδες, η επίτευξη του οποίου, παρεμπιπτόντως, δεν είναι σίγουρη”.
Και ο Mandel συνεχίζει με ένα ιστορικό προηγούμενο, οι πρωταγωνιστές του οποίου πρέσβευαν την ίδια παθητική αντίσταση των θυμάτων απέναντι στους ιμπεριαλιστές δημίους τους:
"Το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα είναι αυτό του Τρίτου Ράιχ κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Όσοι (όπως ο Γκάντι) πρότειναν παθητική αντίσταση στα κατεχόμενα εδάφη για να υπονομεύσουν μακροπρόθεσμα τη ναζιστική κυριαρχία, ξέχασαν ότι στο μεταξύ όλοι οι Εβραίοι, οι Τσιγγάνοι, οι "κατώτερες φυλές", οι μαρξιστές, οι συνδικαλιστές, οι ανθρωπιστές κ.λπ. θα εξοντώνονταν στην κυριολεξία. Τέτοιοι υποστηρικτές του ειρηνισμού ήταν πρόθυμοι να θυσιάσουν δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές για τον θρίαμβο μιας ιδέας. Έτσι και για τους ειρηνιστές, ο σκοπός αγιάζει τα (απάνθρωπα) μέσα. Εξίσου ανόητη ήταν και η διαβόητη δήλωση των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών ηγετών κατά τη διάρκεια των κρίσιμων εβδομάδων της κατάληψης της εξουσίας από τον Χίτλερ: "Δεν θέλουμε γενική απεργία ή ένοπλη αντίσταση, γιατί δεν θέλουμε να χυθεί αίμα εργατών". Αφήνοντας όμως τον Χίτλερ να έρθει στην εξουσία χωρίς να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να τον εμποδίσουν, χύθηκε το αίμα εκατομμυρίων εργατών, σίγουρα περισσότερο από ό,τι θα είχε χυθεί σε μια ένοπλη γενική απεργία το χειμώνα του 1932-33”.
Και ο Mandel έκλεινε την επιχειρηματολογία του συνοψίζοντας κατηγορηματικά:
"Δεν υπάρχει διέξοδος από αυτό το δίλημμα. Αντιμέτωποι με την τρομοκρατία και τη βία που χρησιμοποιείται από την άρχουσα τάξη και τα κράτη της για τη διαιώνιση της εκμετάλλευσης, του καταναγκασμού και της εξουσίας, οι εκμεταλλευόμενοι και οι καταπιεσμένοι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να χρησιμοποιήσουν όλα τα δυνατά μέσα για την απελευθέρωσή τους. Τα αποτελεσματικά μέσα περιλαμβάνουν ορισμένα μέσα που αντιβαίνουν στους ηθικούς κανόνες που συνήθως ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων. Όσον αφορά την ηθική πλευρά της μαρξιστικής στάσης απέναντι στην οργανωμένη βία, η αφετηρία της είναι ότι είναι ηθικά ανεύθυνο και απαράδεκτο να ταυτίζεται η βία που χρησιμοποιούν οι δουλέμποροι για τη διαιώνιση της δουλείας με τη βία που χρησιμοποιούν οι δούλοι για να απελευθερωθούν”.
Το συμπέρασμά μας: Πολύ σωστά ειπωμένα σύντροφε Ερνέστ...
Notes
[1] https://www.contra-xreos.gr/arthra/2986-ti-kanei-poutinistes
[2] "Ernest Mandel: Ο Μαρξ, ο Ένγκελς και το πρόβλημα της διπλής ηθικής": https://www.contra-xreos.gr/arthra/3051-ernest-mandel-o-marx-o-engels-kai-to-provlima-diplis-ithikis
KAI https://www.elaliberta.gr Ernest Mandel: Ο Μαρξ, ο Ένγκελς και το πρόβλημα της διπλής ηθικής