Begin januari deed een groep mensen uit onze samenleving een oproep tot onderhandelen met Rusland. PAX steunt deze oproep niet. Door onze contacten met partners, activisten en andere mensen in Oekraïne, en de expertise van onze medewerkers komen wij tot de conclusie dat onderhandelen met een bewezen onbetrouwbare partner als Rusland op dit moment niks oplevert: de internationale afspraken rondom Oekraïne en haar grenzen zijn (te) vaak geschonden. De Russische regering en het leger maken zich bovendien schuldig aan grove schendingen van de mensenrechten en het oorlogsrecht.
Wij hebben geen homogene achterban, met een gelijkluidende mening over de oplossingen in deze oorlog. De meningen lopen zelfs flink uiteen. Sommigen zijn principieel pacifist, terwijl anderen oproepen tot méér wapensteun. Het is onze overtuiging dat deze verschillende perspectieven naast elkaar kunnen bestaan en dat meer uitwisseling en nadenken over dilemma’s en nuances de vredesbeweging sterker maken. PAX zal de komende tijd vertegenwoordigers van de achterban uitnodigen voor een dialoog over de dilemma's van deze oorlog.
Beschermen van burgers
PAX’ positie over wapenleveranties is sinds het begin van de openlijke Russische invasie in Oekraïne op 24 februari 2022 niet veranderd. Het uitgangspunt is en blijft dat Oekraïne haar burgers moet kunnen beschermen, en op dit moment kan dat niet zonder wapens. We vinden het als vredesbeweging wel essentieel om daarbij kritisch te bekijken welke wapens het meest effectief in zijn voor het beschermen van burgers. We zijn ons er door ons werk in conflictgebieden ook ten volle van bewust dat alléén wapens niet voldoende zijn om vrede te bewerkstelligen: de agressie moet een halt worden toegeroepen, maar vrede bouwen is een lang proces waarbij veel meer komt kijken dan alleen wapens.
(Schijn)oplossingen
Verschillende Europese landen besloten in navolging van de invasie fors (extra) in hun krijgsmachten te investeren. Een wapenwedloop voegt echter weinig veiligheid toe: het probleem is niet dat Europa fors te weinig wapens heeft, maar dat Europa onvoldoende samenwerkt op defensiegebied. Meer wapens in de Europese Unie hadden deze oorlog niet voorkomen. Ook daarom moet de Nederlandse overheid niet oproepen te investeren in wapenproducenten die ook aan autoritaire regimes leveren.
Solidariteit met Oekraïne bestaat naast wapens ook uit humanitaire hulp, wederopbouw, expertise (onder andere op het gebied van traumaverwerking) en het blijven werken aan mensenrechten en democratie, zowel in eigen land als in Oekraïne. Voor veel Oekraïners is, naast overleven, juist dat de inzet van hun verzet.
Diplomatie en onderhandelingen
Ook diplomatie is onmisbaar, zowel op dit moment, over bijvoorbeeld de uitruil van gevangenen, als om uiteindelijk tot een akkoord te komen dat het begin kan gaan vormen van vrede. Helaas zullen onderhandelingen alleen het vechten niet stoppen. De Russische regering is een bewezen onbetrouwbare onderhandelingspartner, die alle tot nu toe gemaakte internationale afspraken rondom Oekraïne en haar grenzen geschonden heeft. Regering en leger maken zich bovendien schuldig aan grove schendingen van de mensenrechten en het oorlogsrecht.
Er is daarom in Oekraïne (en vele buurlanden, zoals Moldova, Polen of de Baltische staten) bar weinig vertrouwen in elk onderhandelingsproces dat niet begint met het vertrek van alle Russische troepen van Oekraïens grondgebied. Omdat Rusland niet opereert binnen de internationale rechtsorde, is er ook geen gemeenschappelijke kader voor onderhandelingen. Oproepen tot onderhandeling als vreedzaam alternatief voor wapenleveranties vindt PAX niet overtuigend; we geloven niet dat dat Oekraïense levens zal beschermen. Boven alles is het aan de Oekraïners zelf om te beslissen wanneer ze bereid zijn waarover te onderhandelen: zij voeren de oorlog en ondervinden dagelijks aan den lijve de gevolgen van de Russische agressie.