Θα εξεγερθούν οι αποικίες της Μόσχας;

www

https://www.elaliberta.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1/8924-%CE%B8%CE%B1-%CE%B5%CE%BE%CE%B5%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%B8%CE%BF%CF%8D%CE%BD-%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%87%CE%B1%CF%82

Author

Elena Solovyova

Date

May 15, 2023

Το πρώτο άρθρο της σειράς " Ανισότητες": για τα περιβαλλοντικά προβλήματα,

τις πολιτικές αντιφάσεις και την περίπτωση της Δημοκρατίας Κόμι

Τώρα που το καθεστώς Πούτιν διεξάγει πόλεμο με την Ουκρανία, δεν είναι εύκολο να μιλάμε για αντιαποικιακά αισθήματα στις διάφορες Ομόσπονδες Ενότητες της Ρωσίας [1]. Οποιαδήποτε ανοιχτή κριτική θεωρείται αμέσως ως "βοήθεια προς τον εχθρό". Η ομίχλη του πολέμου, που περιγράφει ο Καρλ φον Κλάουζεβιτς, έχει απλωθεί σε ολόκληρη τη χώρα. Η ομίχλη είναι τόσο πυκνή που ακόμη και ορισμένοι από τους επικριτές του καθεστώτος που έχουν φύγει από τη Ρωσία κοιτάζουν μέσα της και δεν μπορούν να δουν καμία αναλαμπή ελπίδας, γεγονός που τους κάνει να ερμηνεύουν την κατάσταση [2] ως σιωπηρή ή και ρητή υποστήριξη του πολέμου από την πλειοψηφία. Ορισμένοι μάλιστα αναφέρονται σε δημοσκοπήσεις [3] . Ωστόσο, αυτές δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστες στη σύγχρονη Ρωσία.

Αν όχι οι δημοσκοπήσεις, τότε τι; Σε τι μπορεί να βασιστεί κανείς για να καταλάβει τι συμβαίνει πίσω από την πυκνή ομίχλη; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, θα χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα της Δημοκρατίας Κόμι [4] .

Ο περιβαλλοντικός ακτιβισμός ως παραπλανητικό βασικό πλαίσιο

Μπορούμε να ξεκινήσουμε εξετάζοντας τα προπολεμικά αντιαποικιακά αισθήματα και τις αιτίες τους. Αν αυτές οι φωνές δεν ακούγονται τόσο δυνατά και συχνά όσο παλιά, αυτό δεν σημαίνει ότι ο πόλεμος που ξεκίνησε ο Πούτιν ισοπέδωσε αμέσως τα πάντα. Τα αισθήματα κατά της Μόσχας στην Κόμι προκλήθηκαν κυρίως από την ακραία ανισότητα στην κατανομή του πλούτου μεταξύ της Μόσχας και των περισσότερων Ομόσπονδων Ενοτήτων, και είναι αδύνατον να πιστέψει κανείς ότι οι σημερινές δυσκολίες έχουν καταστήσει παρωχημένες τις προηγούμενες επικρίσεις.

Δεύτερον, πρέπει να θυμηθούμε τις διαμαρτυρίες που έλαβαν χώρα στη Ρωσία τις τελευταίες δεκαετίες. Οι μεγαλύτερες και πιο επιτυχημένες ήταν ο αγώνας για ένα πάρκο που επρόκειτο να κοπεί στο Εκατερίνμπουργκ, οι συγκεντρώσεις κατά της κατασκευής μιας χωματερής κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό Σάις στην περιοχή του Αρχαγγέλσκ και οι διαμαρτυρίες κατά της εκμετάλλευσης ενός κοιτάσματος ασβεστόλιθου στο Κουστάου, στη Δημοκρατία του Μπασκορτοστάν. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως, όλες αφορούν περιβαλλοντικά προβλήματα.

Μπορεί να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι οι Ρώσοι ανησυχούν πολύ για το περιβάλλον. Αυτό, φυσικά, είναι αλήθεια, αλλά απέχει πολύ από όλη την αλήθεια. Πάρτε οποιαδήποτε μεγάλη περιβαλλοντική διαμαρτυρία, και θα δείτε πολλούς νεοφώτιστους που προηγουμένως εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους μόνο σε ιδιωτικές συζητήσεις με φίλους. Η περιβαλλοντική διαμαρτυρία είναι λιγότερο φοβιστική για τους ανθρώπους, καθώς δεν θεωρείται ότι αφορά άμεσα την πολιτική: πρόκειται για την προστασία της γης τους και της υγείας των παιδιών τους, γεγονός που δίνει αμέσως μεγάλη νομιμοποίηση σε αυτές τις δράσεις στις συνειδήσεις όσων συμμετέχουν σε αυτές.

Από την άλλη πλευρά, όλες οι μεγάλες διαμαρτυρίες πολιτικοποιούνται αμέσως και οι συμμετέχοντες σε αυτές, οι οποίοι έχουν αρχίσει να μιλούν, δεν μπορούν να μην επαναφέρουν στην επικαιρότητα τις παλιές τους αγωνίες. Στις πρώτες διαδηλώσεις κατά της κατασκευής μιας χωματερής στο Σιές (στα σύνορα μεταξύ των Περιφερειών Αρχάγγελσκ και Κόμι) στα τέλη του 2018, οι ομιλητές ανέφεραν ήδη την αποικιοκρατική προσέγγιση της Μόσχας στα θέματα της ομοσπονδίας: "τους δίνουμε πετρέλαιο, άνθρακα, φυσικό αέριο, ξυλεία και το μόνο που μας επιστρέφουν είναι σκουπίδια". Οι ακτιβιστές άρχισαν να συγκεντρώνουν υπογραφές για την παραίτηση των κυβερνητών. Σύντομα, πρώτα στην περιφέρεια Κόμι και στη συνέχεια στην περιφέρεια του Αρχάγγελσκ, οι διαδηλωτές άρχισαν να ζητούν την παραίτηση του Πούτιν. Τον Ιούνιο του 2020, στο Σύκτιβκαρ, μια συγκέντρωση συγκέντρωσε από 7.000 έως 10.000 άτομα (σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις), και ενέκριναν μαζικά ένα ψήφισμα που απαιτούσε την παραίτηση του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.

Αυτό δεν είναι απλώς μια προτροπή να θυμηθούμε τα ένδοξα γεγονότα της ιστορίας αυτής της διαμαρτυρίας, αλλά μάλλον μια υπενθύμιση ότι πρέπει να παρακολουθούμε στενά πώς διαμορφώνεται η διαμαρτυρία αυτή τη στιγμή. Ο πόλεμος είναι εκτυφλωτικός στην παγκοσμιότητά του και συχνά κρύβει πολυάριθμα μικρά κέντρα διαμαρτυρίας που φλέγονται σε όλη τη χώρα. Για παράδειγμα, το Κουζμπάς διαμαρτύρεται κατά των ανθρακωρυχείων [5] , ενώ το Συκτίβκαρ, η πρωτεύουσα της Κόμι, αγωνίζεται κατά ενός ακόμη χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων [6] . Πολλές από αυτές τις διαμαρτυρίες εξακολουθούν να έχουν ως κίνητρο περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς ένας από τους λόγους είναι ότι όσοι είναι δυσαρεστημένοι με όσα συμβαίνουν στη χώρα και στο εξωτερικό θεωρούν πιο ασφαλές και εύκολο να εκτονωθούν μέσω μιας περιβαλλοντικής διαμαρτυρίας. Παρεμπιπτόντως, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Υπουργείο Δικαιοσύνης, όπως και το Μάτι του Σάουρον [7], έστρεψε πρόσφατα την προσοχή του στους περιβαλλοντικούς ακτιβιστές.

Μια διάσπαση

Ρωγμές εξαπλώνονται εδώ και καιρό στην Κάθετη Εξουσία (Power Vertical) που τέμνει τη Ρωσία. Αυτό το σύστημα κάθετων σχέσεων καταλήγει σε μεγάλο βαθμό στο ότι όλα τα κεφάλαια αποσπούνται από τις ομόσπονδες δημοκρατίες και οι ομοσπονδιακοί δίνουν από το γενικό σωρό, λίγο σε όλους. Για παράδειγμα, η Δημοκρατία Κόμι, η οποία υποφέρει από πετρελαιοκηλίδες [8]εδώ και πολλά χρόνια, δεν έχει δει έσοδα από το πετρέλαιο από τη δεκαετία του 1990. Και το 2009, οι ομοσπονδιακοί έκοψαν το υπόλοιπο 5% του φόρου για την εξόρυξη των ορυκτών που είχε απομείνει στη δημοκρατία. Η μερίδα του λέοντος των φόρων εξόρυξης πηγαίνει εκεί όπου βρίσκονται τα κεντρικά γραφεία των εταιρειών, δηλαδή τις περισσότερες φορές στη Μόσχα. Έτσι, μια πλούσια σε πόρους περιοχή έρχεται περιέρχεται στη θέση κάποιου που ζητιανεύει με το μπολ της επαιτείας. Για να κατανοήσει κανείς αυτό το πρόβλημα, ένας ντόπιος δεν χρειάζεται να είναι οικονομικός εμπειρογνώμονας.

Στη Ρωσία, η φράση "Η πρωτεύουσα άνθισε υπό τον δήμαρχο Σεργκέι Σομπιάνιν" έχει ήδη γίνει μιμίδιο, και οι ίδιοι οι Μοσχοβίτες την ειρωνεύονται. Ωστόσο, η κατάσταση φαίνεται διαφορετική από τη σκοπιά όσων ζουν αλλού: Η Μόσχα ανθίζει στο φόντο της εξαθλίωσης της υπόλοιπης χώρας. Για να δει κανείς πώς η πρωτεύουσα έχει ανθίσει, δεν χρειάζεται να κατανοήσει οικονομικές εκθέσεις και να συμβουλευτεί στατιστικές: η διαφορά μεταξύ της Μόσχας και άλλων περιοχών είναι προφανής. Η ίδια η σύγκριση του βιοτικού επιπέδου της Μόσχας και της ευρύτερης περιοχής καταδεικνύει τη βαμπιρική φύση του καθεστώτος Πούτιν.

Σύντομα μια άλλη διαφορά θα γίνει εμφανής, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την οικονομία: οι επιστρατευμένοι θα αρχίσουν να επιστρέφουν από το μέτωπο και το γεγονός ότι οι πλούσιοι κρύβονται πίσω από τους φτωχούς σε αυτόν τον πόλεμο θα γίνει πολύ πιο έντονο και προφανές για την πλειοψηφία. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό το θεμελιώδες χάσμα ξεκίνησε από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, η οποία στη συνέχεια έκανε τα πάντα για να το διευρύνει και να το εμβαθύνει. Το θέμα δεν είναι καν πόσο πιθανή είναι η φυγόκεντρη διαδικασία στο ορατό μέλλον, αλλά αν μπορεί με κάποιον τρόπο να αποφευχθεί.

Δυσαρέσκεια με τους προστατευόμενους του Κρεμλίνου

Τον Σεπτέμβριο του 2021, οι κρατικοί υπάλληλοι στην Κόμι αναγκάστηκαν να λάβουν μέρος στις βουλευτικές εκλογές. Ο Όλεγκ Μιχαήλοφ από την περιφερειακή παράταξη του Κομμουνιστικού Κόμματος και η Όλγα Σαβοστιάνοβα από την Ενωμένη Ρωσία έθεσαν υποψηφιότητα για την Κρατική Δούμα. Θεωρήθηκε ότι οι κρατικοί υπάλληλοι, ως συνήθως, θα παρείχαν υποστήριξη στο κυβερνών κόμμα. Ωστόσο, φαίνεται ότι προτίμησαν τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης. Ο Μιχαήλοφ, ο οποίος μέχρι τότε ήταν γνωστός ως πρόσωπο της αντιπολίτευσης που υποστήριξε την περιβαλλοντική διαμαρτυρία στο Σίες, κάλεσε σε συγκεντρώσεις να σταματήσει η "τροφοδοσία της Μόσχας" και τάχθηκε υπέρ της αντικατάστασης των φθαρμένων αγωγών πετρελαίου στην Κόμι.

Το γεγονός ότι οι κρατικοί υπάλληλοι προσήλθαν στις εκλογές με ειρωνική διάθεση συζητήθηκε κυριολεκτικά την επόμενη ημέρα μετά την ψηφοφορία. Σε μια περιοχή με μικρό πληθυσμό, όπου όλοι είναι σε κοινή θέα, είναι σχεδόν αδύνατο να κρύψει κανείς τέτοια συναισθήματα. Δύο αντιδημοφιλείς πολιτικοί αποκλείστηκαν από τη θέση του ηγέτη της δημοκρατίας για δύο φορές στη σειρά. Οι ομοσπονδιακοί αναγκάστηκαν να απομακρύνουν τον Σεργκέι Γκαπλίκοφ από το αξίωμά του νωρίτερα, καθώς απέτυχε στον αγώνα κατά του COVID-19 και έγινε διαβόητος για τους χορούς του επί σκηνής, τη φιλία του με τον απεχθή αρχιεπίσκοπο Πιτιρίμ (Βολοτσκόφ) και τη σκληρή μεταχείριση των υφισταμένων του. Ο διάδοχός του Βλαντίμιρ Ουίμπα προβλήθηκε αρχικά ως ένας ευφυής γιατρός, αλλά κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές του 2020 στη Δημοκρατία Κόμι ανταγωνιζόμενος μόνο με υποψηφίους που ήταν απλά υποχείρια. Ο ανεπιθύμητος Μιχαήλοφ δεν είχε στη συνέχεια πρόσβαση στις εκλογές για ανυπόστατους λόγους. Ο Ουίμπα κατάφερε να ξεπεράσει τον Γκαπλίκοφ όταν είπε "Είμαι ο Πούτιν σας" [9]απαντώντας σε μια καταγγελία των κατοίκων της περιφέρειας Ουσίνσκι για άλλη μια πετρελαιοκηλίδα. Ένα άλλο σκάνδαλο ξέσπασε τον Απρίλιο του 2021, καθώς ο Μιχαήλοφ, επικεφαλής της Δημοκρατικής Επιτροπής, κατηγόρησε τον Ουίμπα για δόλια εκλογική νίκη. Ο τελευταίος, που βρισκόταν ήδη στο περιθώριο, έβρισε τον αντίπαλό του και τον αποκάλεσε άλογο. Ο εκπρόσωπος Τύπου του προέδρου Ντμίτρι Πεσκόφ αναγκάστηκε να υπερασπιστεί τον κυβερνήτη [10].

Η αντίδραση της κοινής γνώμης στην Κόμι ήταν ξεκάθαρη: η συμπεριφορά των προστατευόμενων του Κρεμλίνου προκάλεσε οργή και ο Μιχαήλοφ κέρδισε πολιτικούς πόντους. Αφού κέρδισε τις εκλογές για την Κρατική Δούμα, έδωσε συνέντευξη στο North.Realities, όπου, για άλλη μια φορά, εξέφρασε την αντιαποικιακή του θέση [11] : "Στόχος μας είναι να πολεμήσουμε το αποικιοκρατικό σύστημα. Η κατάσταση κατά την οποία οι φόροι πηγαίνουν από τους υπηκόους της ομοσπονδίας στο ομοσπονδιακό κέντρο είναι απολύτως ανώμαλη: έως και τα δύο τρίτα του πλούτου φεύγουν από τη Δημοκρατία Κόμι. Είμαστε στην πραγματικότητα ένα αποικιακό εξάρτημα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτό είναι λάθος".

Ο Ουίμπα, ο οποίος διορίστηκε από τους ομοσπονδιακούς, έγινε ευρέως γνωστός για την ιδιοκτησία μιας επιχείρησης στην Τσεχική Δημοκρατία και την εμπλοκή του σε σκάνδαλα διαφθοράς γύρω από την κατασκευή του κοσμοδρομίου Βοστότσνι. Ένα τέτοιο ιστορικό δεν αποτελεί έκπληξη για την Κόμι- οι κυβερνήτες πιστεύεται ότι στέλνονται εδώ όχι τόσο για να ταϊστούν όσο για να εξοριστούν.

Μετά το πρόσφατο ταξίδι του στην περιοχή του Ντονέτσκ, ο Ουίμπα έγινε και πάλι αντικείμενο γελοιοποίησης, υπερηφανευόμενος ότι απέφυγε επιδέξια έξι πυραύλους HIMARS [12] . Ο πόλεμος δεν έχει συσπειρώσει τον κόσμο γύρω από την τοπική κυβέρνηση- οι κυβερνήτες που αποστέλλονται από τη Μόσχα εξακολουθούν να θεωρούνται από πολλούς ντόπιους ως προσβολή.

Ταυτόχρονα, τα τοπικά κανάλια telegram υπενθυμίζουν διαρκώς τις ορέξεις των ομοσπονδιακών και την αποτυχημένη οικονομική πολιτική της τοπικής κυβέρνησης. Ένα από αυτά, με το χαρακτηριστικό όνομα New Republic, αναλύει τον τοπικό προϋπολογισμό για το 2023-25 και αναφέρει ότι "η Μόσχα θα πάρει περισσότερα και θα δώσει λιγότερα" [13] . Στις 31 Ιανουαρίου, ο Όλεγκ Μιχαήλοφ δημοσίευσε μια ανάρτηση στην επίσημη σελίδα [14] του λέγοντας ότι μετά από ένα ατύχημα σε μια μονάδα επεξεργασίας λυμάτων ο Ουίμπα θα πρέπει είτε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη Βορκούτα είτε να παραιτηθεί. Η δραματική πάλη με τα πρωτοπαλίκαρα της Μόσχας δεν έχει κοπάσει από το 2016, όταν ο πρώην επικεφαλής της Olympstroy, Σεργκέι Γκαπλίκοφ, έγινε επικεφαλής της δημοκρατίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από τα περιβαλλοντικά ζητήματα, οργή προκαλούν και τα κοινωνικά προβλήματα. Οι εθνοτικές εντάσεις παραμένουν επίσης πολύ οδυνηρές.

Εθνοτική αντίδραση

Σύμφωνα με την απογραφή του 2010, το 23,7% των κατοίκων της δημοκρατίας είναι Κόμι. Στην απογραφή του 2022, ο αριθμός τους μπορεί να μειωθεί σημαντικά, όχι τόσο επειδή έχουν μειωθεί, αλλά επειδή οι απογραφείς δεν ρώτησαν τους ανθρώπους για την εθνοτική τους ταυτότητα. Ορισμένοι από τους συμμετέχοντες παραπονέθηκαν ότι η εθνική τους καταγραφή έγινε μόνο αν το ζήτησαν οι ίδιοι. Ορισμένοι παρατήρησαν ότι καταγράφηκαν ως Ρώσοι, παρόλο που αυτοπροσδιορίζονται ως Κόμι. Ο δημογράφος Αλεξέι Ράκσα χαρακτήρισε την τελευταία αυτή απογραφή στρεβλή λόγω της κακής ποιότητάς της [15].

Οι υποψίες ότι οι αρχές μειώνουν τεχνητά τον γηγενή πληθυσμό προκύπτουν στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων φημών για τη συγχώνευση της δημοκρατίας με την περιοχή του Αρχανγκέλσκ ή για την κατάργηση των εθνικών δημοκρατιών ως τέτοιων. Όπως είναι πλέον ευρέως γνωστό, εμφανίστηκαν μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και οφείλουν τη γέννησή τους στον Βλαντιμίρ Λένιν. Πριν από ένα χρόνο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν το χρησιμοποίησε αυτό ως δικαιολογία για να αμφισβητήσει την κρατική υπόσταση της Ουκρανίας και να ξεκινήσει τον πόλεμο.Φυσικά, αυτό προκαλεί συνεχή ανησυχία και υποψίες ότι οι εθνικές δημοκρατίες μπορεί να έχουν την ίδια τύχη με την αυτόνομη περιοχή των Ουιγούρων της Κίνας, γνωστή σήμερα ως Ξινγιάνγκ.Μετά την κατάργηση της υποχρεωτικής συμπερίληψης στο σχολικό πρόγραμμα των εθνικών γλωσσών το 2017, ένα κύμα διαμαρτυριών σάρωσε την Κόμι [16] . Το 2021, ο Αλεξέι Ιβάνοφ, στον οποίο το δικαστήριο επέβαλε πρόστιμο επειδή συμμετείχε σε διαδήλωση υπέρ του Αλεξέι Ναβάλνι, απαίτησε να εξεταστεί η υπόθεση στην Κομί και αρνήθηκε να μιλήσει ρωσικά, γεγονός που εξόργισε τον δικαστή [17] . Η υπόθεση αυτή έγινε ευρέως γνωστή εκτός της δημοκρατίας.

Το 2022, ο Βίκτορ Βορόμπιοφ, ο οποίος αργότερα χαρακτηρίστηκε ξένος πράκτορας, και ο Νικολάι Μπρατένκοφ, και οι δύο βουλευτές του κοινοβουλίου της Κόμι από το Κομμουνιστικό Κόμμα, τάχθηκαν ανοιχτά εναντίον του πολέμου στην Ουκρανία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Την αντιπολεμική θέση συμμερίζονται πολλά κανάλια που καλύπτουν τον πολιτισμό, την ιστορία και τη γλώσσα της Κόμι, όπως για παράδειγμα η Komi Daily [18].

Οι εθνοτικές εντάσεις στην Κόμι έχουν γίνει τόσο οδυνηρές που οποιαδήποτε πίεση από το κέντρο μπορεί να προκαλέσει σφοδρή αντίδραση.

Μπορεί η αντιαποικιακή ρητορική στην Κόμι να οδηγήσει στον διαχωρισμό της δημοκρατίας από τη Ρωσία; Θεωρητικά είναι δυνατό, καθώς η δημοκρατία διαθέτει επίσημη κρατική δομή, συμπεριλαμβανομένου του δικού της συντάγματος. Ωστόσο, από γεωγραφική άποψη, είναι πιο πιθανό να μετατραπεί σε κράτος θύλακα. Επιπλέον, το εσωτερικό αίτημα για δική της κρατική υπόσταση είναι μάλλον περιθωριακό. Θα απαιτήσει όμως η δημοκρατία μεγαλύτερη ομοσπονδιοποίηση και μεγαλύτερες οικονομικές και πολιτικές ελευθερίες; Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα το κάνει. Μόλις η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αρχίσει να αποδυναμώνεται, η δημοκρατία, όπως και πολλές άλλες δημοκρατίες και περιοχές, θα αγωνιστεί ενεργά για να ανακτήσει τα δικαιώματά της.