Van ‘Stop Wapenhandel’ kreeg ik het verzoek om de oproep ‘Stop de oorlog door onderhandelen’ te ondertekenen. Hieronder leg ik uit waarom ik dat niet doe, en waarom ik vind dat deze en andere oproepen tot ‘onderhandelingen’ of zelfs een ‘staakt het vuren’ niet gesteund moeten worden.
Dat de oorlog in Oekraïne afschuwelijk is, nooit begonnen had mogen worden en het een zegen zou zijn als hij zo snel mogelijk stopt, daar zal ieder zinnig mens het mee eens zijn. Maar deze oproep levert daar geen bijdrage aan en geeft een zeer scheef en onjuist beeld van de oorlog.
De eerste vraag die de oproep opwerpt is: wie wordt er nu waartoe opgeroepen? “Onze regering moet bevorderen dat er onderhandelingen komen tussen alle betrokken partijen: de Oekraïners, de Russen, en de Verenigde Staten als grote wapenleverancier. En misschien ook anderen, zoals de EU, China of India. Onder toezicht van een onafhankelijke partij, bijvoorbeeld de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa). En wellicht met steun van de Verenigde Naties.”
En waarover moeten die onderhandelingen dan gaan? “Voor al die problemen zullen de onderhandelaars een oplossing moeten vinden. In elk geval moeten onderhandelingen ook gaan over een andere Europese veiligheidsarchitectuur, om geweld tussen landen in de toekomst te voorkomen.”
Vager en algemener kan het haast niet. Zo’n beetje iedereen in de wereld moet dus overal over praten om niet alleen de oorlog in Oekraïne op te lossen, maar ‘geweld tussen landen in de toekomst te voorkomen.’ Behalve in Oekraïne is er op vele andere plaatsen in de wereld sprake van geweld tussen landen (en binnen landen) waar dagelijks minstens evenveel doden en gewonden vallen en ellende wordt aangericht als in Oekraïne. En het zou prachtig zijn als al die ‘problemen’ op vreedzame wijze door onderhandelingen zouden kunnen worden opgelost. Maar helaas is dat in de echte wereld niet het geval, en er is helaas geen enkele reden om aan te nemen dat een dergelijke oproep daar ook maar op enige manier aan zou kunnen bijdragen.
De werkelijke bedoeling van de oproep is dan ook een andere. ‘Stop Wapenhandel’ is tegen de levering van wapens aan Oekraïne en schuift nu ‘onderhandelingen’ naar voren als alternatief daarvoor. “Solidariteit met Oekraïne en de Oekraïners betekent niet het sturen van steeds zwaardere wapens. Solidariteit met Oekraïne en de Oekraïners betekent het zoeken naar een uitweg uit het geweld.” Onderhandelen moet de oorlog beëindigen, dat is de kern van de oproep.
Maar het probleem is dat (niet bestaande) onderhandelingen geen alternatief zijn voor het leveren van wapens aan Oekraïne. Het alternatief voor het leveren van wapens aan Oekraïne is het niet leveren van wapens. En het zou voorstanders van dat standpunt sieren als ze de consequenties daarvan onder ogen zouden willen zien.
Het afgelopen oorlogsjaar spreekt daarover boekdelen. Het heeft duidelijk laten zien dat Oekraïne ondanks de ongelooflijke motivatie en moed van de bevolking niet in staat zou zijn geweest de Russische oorlogsmachine te weerstaan zonder buitenlandse wapensteun. Het heeft ook (in de tijdelijk door Rusland bezette gebieden) duidelijk gemaakt wat een Russische bezetting betekent (moorden, martelingen, verkrachtingen, ontvoeringen enz.) en het heeft duidelijk gemaakt dat de Russische oorlog er een is van massale terreur tegen de burgerbevolking, zoals Poetin dat indertijd ook in Grosny en later in Syrië heeft laten zien. En dan is er nog het signaal aan de wereld dat een militaire grootmacht een soeverein land binnen kan vallen zonder dat daar effectief iets tegen wordt gedaan. Ook dat maakt de wereld er niet veiliger op.
Wie tegen wapenleveranties aan Oekraïne is, zou duidelijk moeten maken dat hij/zij bereid is om die prijs (die vooral betaald wordt door de Oekraïense bevolking en door de onwetende en geïndoctrineerde Russische soldaten) te betalen, en kan zich niet verschuilen achter gemeenplaatsen als ‘er moeten onderhandelingen komen’ en ‘bewapening leidt niet tot vrede’.
De oorlog in Oekraïne plaatst links en de vredesbeweging voor enorme problemen en dilemma’s. Hoe te voorkomen dat deze oorlog escaleert tot een nog groter conflict en tot de inzet van kernwapens? Hoe tegenwicht te bieden tegen de enorme stijging van de bewapening, de uitbreiding van de NAVO, de gevolgen voor de klimaatcrisis, de voedselcrisis, de vluchtelingencrisis enz. enz. Niemand heeft daar pasklare antwoorden op, maar het zoeken naar antwoorden begint bij een juiste en eerlijke analyse. En daar ontbreekt het in deze oproep aan.
In de oproep worden de beide oorlogvoerende partijen op gelijke voet geplaatst. Nergens wordt de schuldige aan deze oorlog benoemd, of solidariteit of steun aan Oekraïne uitgesproken. Nergens wordt onomwonden gesteld dat dit een agressieoorlog van Rusland tegen Oekraïne is. Dader (Poetin en zijn oorlogsmacht) en slachtoffer (Oekraïne) worden als gelijke partijen behandeld en opgeroepen om te onderhandelen. En, zo wordt geruststellend gezegd: er hoeft bij onderhandelingen geen sprake te zijn van “het uitleveren van gebied aan de ene of de andere partij.” Hoezo de ene of de andere partij? Houdt Oekraïne Russisch grondgebied bezet?
Deze oproep staat niet op zich. In een eerder opiniestuk in het Parool van Wendela de Vries (van Stop Wapenhandel) en Harrie Lindelauff werd het minder omfloerst gesteld. “Onderhandelen betekent helemaal niet per definitie het afstaan van door Rusland veroverd gebied.” Dat stuk verscheen op 14 december en riep de Nederlandse regering op om zich uit te spreken voor een kerstbestand. Dat was dus in de periode dat de Russische troepen uit Cherson waren verdreven en zich vaak in wanorde moesten terugtrekken. ‘De Russen hebben grote behoefte aan een adempauze om zich te hergroeperen’ schreven verschillende analisten toen. En inderdaad niet lang daarna deed Poetin zijn oproep voor een bestand tijdens het Russisch orthodoxe kerstfeest.
Wat wel te doen
Betekent het afwijzen van dit soort oproepen dat we als linkse en vredelievende mensen dan helemaal niks kunnen doen? Natuurlijk niet. Er zijn allerlei zaken die we kunnen doen. Ik noem er een paar.
- De Russische inval in Oekraïne ondubbelzinnig veroordelen.
- Onze onvoorwaardelijke steun uitspreken voor Oekraïne in de strijd daar tegen.
- Het recht van Oekraïne benadrukken om wapens voor haar verdediging te verkrijgen, waar ze die ook maar krijgen kan.
- Concrete politieke en materiële steun geven aan linkse Oekraïense organisaties die zowel strijden tegen de Russische inval als tegen de neoliberale politiek van de regering Zelenski.
- Concrete politieke en materiële steun geven aan Russische organisaties die zich verzetten tegen Poetin en zijn politiek.
- Aansluiting zoeken bij het Europees netwerk voor Solidariteit met Oekraïne en zijn acties.
- Campagne voeren voor de volledige kwijtschelding van de Oekraïense schulden.
- Actievoeren tegen de verhoging van de defensie-uitgaven, tegen de macht en de winsten van de wapenindustrie en het bestaan en de uitbreiding van de NAVO (met Zweden en Finland) en tegen medeplichtigheid met de Turkse aanvallen op de Koerdische beweging. En voor verlaging van de militaire budgetten van alle NAVO-staten.
- Actievoeren voor de terugtrekking van buitenlandse NAVO-troepen en -raketten en Russische troepen en raketten uit alle Europese landen.
- Actievoeren tegen kernwapens en voor een kernwapenvrije zone in heel Europa.
- Duidelijk maken dat het bij de strijd in Oekraïne niet gaat om een strijd tussen het ‘vrije westen’ en totalitarisme maar dat het ‘westen’ de afgelopen decennia tientallen malen op diverse continenten illegaal militair heeft ingegrepen.
- Duidelijk maken dat links dat de naam links waardig is zich altijd verzet tegen onderdrukking en uitbuiting waar dan ook.
- Welkom voor Oekraïense vluchtelingen en voor dissidenten uit de Russische Federatie en een humaan asielbeleid voor alle vluchtelingen.