Vorige week werd een ‘oproep tot onderhandelen’ gelanceerd om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Oppervlakkig beschouwd kan zo’n oproep sympathiek of onschuldig lijken. Maar door te doen alsof ‘beide kanten’ gelijke schuld hebben aan de oorlog, wordt het gerechtvaardigde Oekraïense verzet gelijkgesteld met de Russische imperialistische agressie.
De petitie van de ‘golfgroep’, zoals de initiatiefnemers zich noemen, wordt inmiddels ondersteund door een bont gezelschap. Onder de ondertekenaars vinden we prominenten als oud-DNB-president Nout Wellink en oud-minister Hedy d’Ancona. Er staan ooit-linkse types als Harry van Bommel en Ewald Engelen onder, die zich nu vooral met rechtsextremisten, complotdenkers en Poetinfans associëren. Maar helaas wordt de petitie ook onderschreven door linkse auteurs en activisten met een lange staat van dienst in de strijd tegen imperialisme en voor rechtvaardigheid.
Het enige positieve aan het statement van deze golfgroep is dat het ten minste nog toegeeft dat er sprake is geweest van een Russische invasie. Verderop wordt er echter steevast gedaan alsof de Russische oorlog ter verovering van Oekraïne een conflict tussen twee gelijkwaardige partijen is. De tekst beklaagt zich over de kou en de honger waar de Oekraïense bevolking onder te lijden heeft. Maar het zwijgt in alle talen over de Russische oorlogsmisdaden die de ellende doelbewust hebben veroorzaakt, zoals de routinematige bombardementen op burgerdoelen en civiele infrastructuur en eerder de nu opgeheven graanblokkade. De bewust gecreëerde ellende van de Oekraïense bevolking wordt door de auteurs zo als ‘argument’ opgevoerd om hen tot concessies aan Rusland te dwingen. Het statement roept immers niet op tot terugtrekking van Russische troepen, terwijl dat toch de snelste meest rechtvaardige manier zou zijn om de oorlog te beëindigen. Het roept ook niet op tot een einde aan de oorlogsmisdaden. Het enige dat beëindigd moet worden is de Oekraïense weerstand tegen de Russische invasie.
Annexatie
Dat het statement ‘beide’ partijen oproept tot onderhandelen doet niets af aan het feit dat de richting ervan volledig pro-Russisch is. Want wat betekent die oproep concreet? Rusland is vastbesloten om Oekraïne in te lijven en ten minste gedeeltelijk etnisch te zuiveren. Terugtrekking van Russische troepen is geen realistische uitkomst van onderhandelingen. Bovendien is Rusland niet gevoelig van enige politieke druk uit Nederland of de EU. In feite moet dus alleen Oekraïne onder druk worden gezet om te onderhandelen. Het statement mag dan doen denken aan een klassieke pacifistische positie – een abstracte afwijzing van ál het geweld, waardoor het onderscheid tussen onderdrukker en onderdrukte wordt weggemoffeld. Maar serieuzere pacifisten hadden ten minste nog voldoende benul en rechtvaardigheidsgevoel om zich wél uit te spreken tegen annexaties. De golfgroep doet dat niet.
De reden daarvoor is simpel. In reactie op de recente pogingen van Duitsland en Frankrijk om de partijen aan de onderhandelingstafel te krijgen – pogingen die de golfgroep uiteraard in alle talen verzwijgt – heeft Rusland glasheldere voorwaarden gesteld. Er kon niet onderhandeld worden voordat Oekraïne de door Rusland geclaimde gebieden erkend. Het is dus bepaald geen raadsel waar de golfgroep op aanstuurt. Dat de oproep in feite slechts Russische belangen dient, blijkt verder uit de timing van het statement. Sinds Rusland na een aantal fopreferenda een groot deel van het Oosten van Oekraïne tot Russisch grondgebied heeft verklaard en sindsdien weer in het defensief is gekomen, heeft Rusland steeds meer het valse frame naar voren geschoven dat de oorlog in feite om ‘vaderlandsverdediging’ zou gaan. Het schaamteloze ‘bothsidesism’ van de golfgroep sluit naadloos aan op die framing.
Het getuigt van een extreem cynisme om het zelfbeschikkingsrecht van het Oekraïense volk op te offeren voor ‘vrede’. Maar daar bovenop is het een illusie om te denken dat een duurzame vrede de uitkomst zou zijn van de opdeling van Oekraïne, zelfs als de Oekraïense bevolking in het Oosten zich langdurig zou neerleggen bij Russische overheersing. Zoals Poetin de aanval op Oekraïne als een eerste stap in het herstel van een Grootrussisch imperium ziet, zo zal hij een eventuele opdeling van Oekraïne zien als springplank voor de verovering van de rest van het land.
Internationalisme
Het leidt dus geen enkele twijfel wat de intenties van de auteurs van deze ‘oproep tot onderhandelen’ zijn. Of zij hun ‘inspiratie’ nu direct uit Moskou, of uit pro-Russische propagandakanalen halen – dit is kwaadaardige pro-Russische propaganda die verwarring moet zaaien over de toedracht van de aanval en een mate van steun voor Rusland moet genereren.
Wat voor de auteurs van dit vuile epistel geldt, geldt daarmee uiteraard nog niet noodzakelijk voor de ondertekenaars. Onder hen zijn mensen die inzake Palestina en de oorlog in Irak heel goed in staat waren om onderscheid te maken tussen de imperialistische krachten en de gerechtvaardigde strijd voor zelfbeschikking. Serieuze anti-imperialisten die de oproep onverhoopt hebben ondertekend zouden hun steun daaraan in moeten te trekken.
Russische overwinning is niet de enige mogelijke uitkomst van de oorlog. Toen Rusland Oekraïne binnenviel leidde dat tot uitingen van solidariteit in onder andere Azerbeidzjan en Belarus, waar opstanden tegen de dictatuur met behulp van het Russische leger waren neergeslagen. Het leidde tot protesten in Rusland zelf, die gewelddadig werden onderdrukt. Het leidde ook tot het afschaffen van de laatste overblijfselen van de persvrijheid en de vrijheid van vereniging in Rusland. De mobilisatie van dienstplichtigen en de vele doden aan Russische zijde ondermijnen het moraal in het Russische leger en de steun voor de oorlog onder de bevolking.
De strijd van de Oekraïners tegen Russische overheersing is niet los te zien van de strijd voor vrijheid in Rusland en in de pro-Russische dictaturen. Het is wat dat betreft geen toevallig detail dat de meeste gedode vrijwilligers aan Oekraïense zijde uit Georgië, Azerbeidzjan en Belarus komen. Socialisten zouden die strijd onomwonden moeten steunen en deze internationale dimensie van het conflict moeten blootleggen in plaats van te verhullen.