Kees Stad publiceerde onder de titel ‘Schaken met je leven’ op Konfrontatie een reactie op mijn eerdere stuk ‘Waarom ik de oproep van ‘Stop Wapenhandel’ niet onderteken’. Hieronder mijn reactie zoals die op Konfrontatie verscheen.
Konfrontatie werd indertijd (1991) opgericht door mensen uit verschillende sociale bewegingen, met een verschillende geschiedenis en verschillende (linkse) opvattingen, met de bedoeling om radicaal links van nieuw elan te voorzien. Een belangrijke doelstelling van Konfrontatie was en is het stimuleren van de discussie binnen radicaal links. Discussie voer je naar mijn mening door het aandragen van relevante feiten, argumenten, analogieën en voorbeelden, met de bedoeling jouw mening aan die van anderen te toetsen, meningsverschillen en overeenkomsten duidelijk te krijgen en zo mogelijk mensen van jouw zienswijze te overtuigen.
Helaas lijkt Kees Stad daar anders over te denken. Zijn reactie op mijn stuk ‘Waarom ik de oproep van ‘Stop Wapenhandel’ niet onderteken’ is doorspekt met op de persoon gerichte kwalificaties. Hij heeft het over een ‘arrogante repliek’, ‘een soort Trump-tactiek’, ‘de pro-oorlogspartij van Bos en zijn Trotskisten, die geen antwoord hebben op deze crisis, behalve voorstellen om er maar zoveel mogelijk wapens in te pompen’, ‘geraaskal’, en over medeverantwoordelijkheid ‘als de boel verder is geëscaleerd tot een nucleaire confrontatie tussen grootmachten’.
Wie zo op de man speelt laadt de verdenking op zich weinig zicht op de bal te hebben. En inderdaad aan inhoudelijke argumentatie ontbreekt het nogal in het stuk van Kees. En dat is jammer, want de vraag hoe links zich moet opstellen ten opzichte van oorlog in Oekraïne is van groot belang en een serieuze discussie waard.
Daarom toch maar een poging tot een inhoudelijk weerwoord. Waarbij ik hoop dat de lezer het mij vergeeft dat ik nogal uitvoering citeer uit zowel het stuk van Kees, de verklaring van Stop wapenhandel, als mijn reactie daarop. Dat is helaas noodzakelijk in een reactie op iemand die zo vrij en creatief omgaat met het weergeven van standpunten van anderen.
Onderhandelen
Waar richtte mijn kritiek op de oproep zich op? Kees schrijft daarover dat hij stuitte op: ‘een tirade van Willem Bos tegen mensen die hadden opgeroepen om eens te kijken of de oorlog (in Oekraïne ja, er lopen er nog een stuk of wat maar daar hebben we het nooit over, en zeker Willem Bos niet) niet kan worden beëindigd in plaats van eindeloos op te schroeven met meer wapens.’
Maar is dat zo? Was mijn betoog gericht ‘tegen mensen die hadden opgeroepen om eens te kijken of de oorlog niet kan worden beëindigd in plaats van eindeloos op te schroeven met meer wapens.’? Afgezien van het feit dat ik me (in tegenstelling) tot Kees niet richt tegen mensen, maar tegen een oproep, ging het in die oproep niet om ‘eens te kijken of de oorlog niet kan worden beëindigd in plaats van…’, maar om een heel concrete oproep aan de Nederlandse regering. ‘Wij roepen de Nederlandse regering op om zich in EU-verband in te spannen om de strijdende partijen aan de onderhandelingstafel te brengen.’
Daar heb ik tegen gepleit. Betekent dat dat ik er tegen ben dat de oorlog beëindigd wordt? Nee natuurlijk niet. Betekent dat dat ik tegen onderhandelen ben? Nee natuurlijk niet. Als de betrokken partijen bereid zijn om te onderhandelen om de oorlog te beëindigen zou dat natuurlijk een zegen zijn. Waar ik me tegen gekeerd heb is de oproep aan de Nederlandse regering om zich in EU-verband in te spannen om de strijdende partijen aan de onderhandelingstafel te brengen, omdat dat volgens mij een verkeerd signaal is.
In de tekst is weliswaar sprake van een oproep aan de strijdende partijen. Maar op Poetin, die de EU als de vijand ziet en ook door de sancties niet op andere gedachten is gebracht, zal een dergelijke oproep natuurlijk geen enkel effect hebben. Voor Oekraïne ligt dat anders. Dat land is inmiddels niet alleen militair maar ook financieel voor haar voortbestaan in sterke mate afhankelijk van westerse steun. Een oproep door de EU aan ’de strijdende partijen’, zou dus in de huidige omstandigheden vooral een oproep aan Oekraïne zijn om te onderhandelen. En waarover zou Oekraïne op dit moment moeten onderhandelen, nu het Russische leger en de huurlingen van Wagner een deel van het land bezet houden en terroriseren en de rest van het land dagelijks bombarderen.
Ik schreef: ‘De werkelijke bedoeling van de oproep is dan ook een andere. ‘Stop Wapenhandel’ is tegen de levering van wapens aan Oekraïne en schuift nu ‘onderhandelingen’ naar voren als alternatief daarvoor.’ Het is vooral die zin die Kees Stad in woede doet ontsteken waardoor hij begint over complottheorie en wappies.
Maar het is de oproep zelf die (net als Kees overigens) een oproep tot onderhandelen plaatst tegenover het met wapens steunen van Oekraïne. De oproep eindigt met drie punten: ‘* Wij roepen de Nederlandse regering op om zich in EU-verband in te spannen om de strijdende partijen aan de onderhandelingstafel te brengen. * Solidariteit met Oekraïne en de Oekraïners betekent niet het sturen van steeds zwaardere wapens. * Solidariteit met Oekraïne en de Oekraïners betekent het zoeken naar een uitweg uit het geweld.’ Dus wat is er onjuist, complotterig of wappie-aan mijn constatering dat ‘onderhandelingen’ als alternatief naar voren wordt geschoven voor het leveren van wapens?
Kees is, net als de schrijvers van de oproep, tegen het leveren van wapens aan Oekraïne. Prima, daarin verschillen we dus van mening. Maar ik vind dat wie een dergelijk standpunt inneemt ook de consequenties daarvan onder ogen moet zien. En die consequenties zijn volgens mij dat heel Oekraïne door de Russen zal worden bezet en zich daar dezelfde afschuwelijke praktijken (zuiveringen, moorden, ontvoeringen en verkrachtingen) plaats zullen vinden die we nu kennen uit de tijdelijk door de Russen bezette gebieden. De boodschap aan de Oekraïners is dan: jullie hebben pech dat jullie land wordt binnengevallen en dat jullie verder onder Russische terreur moeten leven (of sterven), wij hebben onze principes, wij zijn tegen wapenleveranties.
Die houding is het tegenovergestelde van de houding die (radicaal) links de afgelopen decennia heeft aangenomen ten opzichte van andere landen die door imperialistische grootmachten werden bedreigd. Was links tegen wapenleveranties aan het Algerijnse verzet toen dat vocht tegen het Franse kolonialisme? Tegen wapenleveranties aan de Vietcong in haar strijd tegen de VS, ook al kwamen die van de weinig frisse regimes in Moskou en Peking? Tegen wapens voor Nicaragua of het verzet in El Salvador? Nee, althans niet dat links waar ik me mee vereenzelvig en waarvan ik altijd dacht dat Kees daar ook toe behoorde. Wie, nu het om Oekraïne en Rusland gaat, opeens het omgekeerde standpunt inneemt heeft mijns inziens iets uit te leggen.
Voor Kees zijn er maar twee opties. Of je hoort tot het kamp dat pleit voor onderhandelingen of je bent er voor om ‘oorlog te blijven voeren, om de NAVO rücksichtslos te steunen, en vierkant achter Rutte en de bewapeningsindustrie te gaan staan.’ en dan ben je uiteindelijk medeverantwoordelijk voor een escalatie tot een nucleaire confrontatie tussen grootmachten.
Net als veel anderen die oproepen tot onderhandelingen lijkt ook Kees van mening dat onderhandelingen op zich een methode zijn om oorlogen te doen stoppen en dat oorlogen over het algemeen door middel van onderhandelingen tot een einde worden gebracht. Dat lijkt me een misvatting. Eén of meerdere partijen gaan over tot oorlogshandelingen als ze van mening zijn dat ze, ondanks de enorme kosten van een gewapend conflict, op die manier hun belangen beter kunnen dienen dan zonder militaire strijd. ‘Oorlog voeren is een voortzetting van politiek met andere middelen’, zoals Carl von Clausewitz het formuleerde. En ze stoppen met oorlog voeren als ze niet meer in staat zijn om die voort te zetten, hun doelen bereikt hebben of van mening zijn dat de militaire, politieke en economische kosten van de oorlog niet meer opwegen tegen het resultaat dat ze er mee kunnen boeken.
Beëindiging van een oorlog gaat vaak (maar zeker niet altijd) gepaard met onderhandelingen. Maar dat betekent niet dat de onderhandelingen de oorzaak zijn van het beëindigen van de oorlog. Kees verwijst naar het einde van de oorlog in Vietnam. Inderdaad werd er toen in Parijs onderhandeld door de strijdende partijen en zelfs een akkoord gesloten. Maar het einde van de oorlog was daar toen de Vietnamese strijders naar Saigon op trokken en de Amerikanen overhaast en in paniek vertrokken. Een nederlaag die tot het zogenoemde Vietnam trauma leidde waardoor de VS lange tijd weerhouden werd van interventies elders in de wereld.
Nogmaals: als de strijdende partijen besluiten te gaan onderhandelen is dat prima, en als ze daarbij tot een vredesregeling komen is het fantastisch, maar het is niet aan ons om Oekraïne, dat het slachtoffer is van de Russische aanval onder druk te zetten om te gaan onderhandelen. En ze (en met name de Russen) zullen pas gaan onderhandelen als ze menen dat er voor hen militair verder geen winst meer inzit.
Stop de oorlog
Een van de dingen die Kees mij aanrekent is dat ik met mijn stukje inhak ‘op mensen die – anders dan die Trotskisten – elke maandagavond een protestbijeenkomst organiseren voor het Russische consulaat in Amsterdam’. Hij doelt hierbij op het samenwerkingsverband ‘Stop de oorlog!’ waarin 13 Amsterdamse organisaties, waaronder SAP-Grenzeloos, en een aantal individuen samenwerken. Een aantal van de door Kees zo verfoeide Trotskisten van SAP–Grenzeloos zijn heel actief in de organisatie van de wekelijkse acties op het Museumplein. In tegenstelling tot wat Kees blijkbaar meent heeft ‘Stop de oorlog’ de oproep van ‘Stop wapenhandel’ over onderhandelen niet ondertekend. Sommige deelnemers steunen die oproep, anderen niet.
‘Stop de oorlog’, werkt op basis van de drie leuzen: Stop de Oorlog / Russische troepen weg uit Oekraïne / Kernwapenvrij Europa. Daar is men het over eens. Over andere zaken: oproepen tot onderhandelingen, wapenleveranties en wat al niet meer, wordt in dit samenwerkingsverband verschillend gedacht, er wordt over gediscussieerd en op hun website worden over die punten verschillende visies gepresenteerd. Dat lijkt mij een hele normale en gezonde manier van samenwerken. En ik zie niet in waarom ik daarop in zou hakken.
Ook wat betreft een ander punt kan ik Kees geruststellen. Nadat hij mij in de schoenen heeft geschoven ‘de NAVO rücksichtslos te steunen, en vierkant achter Rutte en de bewapeningsindustrie te gaan staan.’ En de uitroep: ‘Wat is dat voor achterlijk standpunt voor ‘links’? Vervolgt hij met: ‘Hebben jullie daar niet op zijn minst een discussie over, die je met ons zou willen delen?’ Ja Kees, die hebben we zeker. Op onze site Grenzeloos hebben we het afgelopen jaar tientallen artikelen gepubliceerd over de oorlog in Oekraïne en alles wat daar mee te maken heeft. En aangezien op Grenzeloos ook lezers een reactie kunnen plaatsen is er uitvoerig gediscussieerd, bijvoorbeeld naar aanleiding van mijn eerdere stuk.
Andere tijden nieuwe dilemma’s
De achtergrond van deze discussies is natuurlijk de verandering in de wereldsituatie. Heel lang hadden we als links vooral te maken met het dominante VS imperialisme. De strijd van de solidariteitsbeweging met Vietnam, Latijns en Midden-Amerika, tegen de apartheid in Zuid Afrika evenals de strijd tegen de kruisraketten en dergelijke waren vooral een strijd tegen het VS imperialisme, de Navo en de Nederlandse regering die dat steunde.
Die situatie is de afgelopen jaren veranderd. Het VS imperialisme is minder dominant dan voorheen en daarnaast zijn er andere machten (met name China) opgekomen. Daar komt bij dat, zeker onder Trump, de VS een isolationistischer politiek is gaan voeren, wat bijvoorbeeld leidde tot een crisis van de Navo. In die context heeft Poetin ervoor gekozen om Oekraïne binnen te vallen. Dat leidde niet tot de snelle overwinning die hij gehoopt had en waarmee hij dacht zijn dalende binnenlandse populariteit op te kunnen krikken en zijn herverkiezing veilig te kunnen stellen.
Wat hij wel heeft bereikt is dat de crisis van de Navo in een keer achter de rug was, de uitgaven aan bewapening en daarmee de winsten van de wapenproducenten omhoog schoten en de VS en de EU pal achter Oekraïne gingen staan.
Dat leidde voor links tot een geheel nieuwe situatie. Wie solidair was met Oekraïne in haar strijd tegen een imperialistische aanval stond niet zoals in het verleden tegenover de VS, de Navo en de Nederlandse regering, maar aan dezelfde kant. Sommigen binnen links reageerden daarop door de oorlog in Oekraïne voor te stellen als een legitieme zelfverdediging door Rusland tegen het fascistische regime in Kyiv en de omsingeling van de Russische Federatie door de Navo. Anderen zien de oorlog als een proxy-oorlog tussen twee grootmachten waarbij de Oekraïners slechts als kanonnenvlees fungeren.
Die beide visies zijn mijns inziens volstrekt onjuist en verwerpelijk en gaan er aan voorbij dat de Russische aanval niet anders te kwalificeren valt dan als een imperialistische aanval op een soeverein land. En in een dergelijk geval kan links niet anders dan het slachtoffer steunen en het recht van Oekraïne om zich tegen de Russische agressie te verdedigen steunen. En dat leidt tot een aantal dilemma’s voor links die ik in mijn vorige stuk heb benoemd. ‘Hoe te voorkomen dat deze oorlog escaleert tot een nog groter conflict en tot de inzet van kernwapens? Hoe tegenwicht te bieden tegen de enorme stijging van de bewapening, de uitbreiding van de NAVO, de gevolgen voor de klimaatcrisis, de voedselcrisis, de vluchtelingencrisis enzovoort enzovoort. Niemand heeft daar pasklare antwoorden op, maar het zoeken naar antwoorden begint bij een juiste en eerlijke analyse.’
Daarover zou volgens mij de discussie moeten gaan, ook op Konfrontatie maar dan wel op basis van argumenten graag.