Χωρίς προϋποθέσεις για διαπραγματεύσεις, η συζήτηση για άμεση κατάπαυση του πυρός ως εναλλακτική λύση στη στρατιωτική υποστήριξη είναι απλώς κενά λόγια που απευθύνονται στο γαλλικό κοινό κατά την προεκλογική εκστρατεία. Χωρίς άλλες ρεαλιστικές επιλογές, η έμπρακτη αλληλεγγύη απαιτεί τη συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία.
Θα ήθελα να επωφεληθώ από αυτή την πρόσκληση[1] για να παράσχω διευκρινίσεις σχετικά με τις αντιπαραθέσεις των οποίων η Ουκρανία αποτελεί αντικείμενο εδώ και αρκετές εβδομάδες. Η πρώτη διαμάχη πυροδοτήθηκε από το κίνημα των Ευρωπαίων αγροτών, με αφορμή την είσοδο της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δεύτερη προκλήθηκε από την επίκληση από τον Μακρόν του ενδεχομένου αποστολής στρατευμάτων στην Ουκρανία. Και στις δύο περιπτώσεις, το ουκρανικό ζήτημα χρησιμοποιείται κυνικά από όλες τις πολιτικές δυνάμεις σε ένα παιχνίδι προεκλογικών ανταγωνισμών. Αναπτύσσεται με επιχειρήματα αποσυνδεδεμένα από την τοπική πραγματικότητα και δεν έχει άλλη συνέπεια από το να υπονομεύσει την υποστήριξη της κοινής γνώμης προς την ουκρανική αντίσταση. Θα επικεντρωθώ στη δεύτερη διαμάχη, επειδή η στρατιωτική υποστήριξη παραμένει στο επίκεντρο των αιτημάτων που απευθύνουν οι Ουκρανοί στους Ευρωπαίους.
Το κείμενο αυτό προέρχεται από παρέμβαση κατά τη διάρκεια της δημόσιας συνεδρίασης της φεμινιστικής συνέλευσης της περιοχής του Παρισιού στις 12 Μαρτίου 2024.
Τα σχόλια του Μακρόν, που επικρίθηκαν από άλλους Ευρωπαίους ηγέτες και από τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, αποκηρύχθηκαν επίσης αμέσως από την ουκρανική κυβέρνηση, επισημαίνοντας ότι στην πραγματικότητα η Ουκρανία δεν ζήτησε ποτέ στρατεύματα. Ζητάει όπλα και κυρίως πυρομαχικά. Σε αυτό το επίπεδο, ό,τι κι αν λέει ο καθένας, η συνεισφορά της Γαλλίας παραμένει μέχρι στιγμής σχετικά μέτρια: σύμφωνα με τα στοιχεία της γαλλικής κυβέρνησης, ανέρχεται σε 3,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε 2 χρόνια, σε έναν στρατιωτικό προϋπολογισμό του οποίου οι δαπάνες ξεπερνούν τα 40 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, δηλαδή περίπου το 4% των συνολικών στρατιωτικών δαπανών. Στην πραγματικότητα, όπως δείχνει μια πρόσφατη έρευνα του Mediapart, τα στοιχεία αυτά είναι πολύ φουσκωμένα, με την πραγματική αξία της βοήθειας να είναι αρκετά μικρότερη[2].
Με την αλαζονεία του για την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, ο Μακρόν όχι μόνο απέτυχε να εκπληρώσει τον δικό του στόχο στον ανταγωνισμό για την ευρωπαϊκή ηγεσία. Τα σχόλια αυτά έδωσαν τροφή σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις που, με περισσότερο ή λιγότερο ανοιχτό τρόπο, όταν το επέτρεπε η πολιτική κατάσταση, αντιτάχθηκαν εξαρχής στη στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας: ο Εθνικός Συναγερμός, φυσικά, αλλά και τα κόμματα της θεσμικής αριστεράς, όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα και το France Insoumise. Είναι σαφές ότι χέρι με χέρι ξεκινούν μια νέα αντι-ουκρανική εκστρατεία, που αφορά τόσο την είσοδο της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και τη διμερή συμφωνία ασφαλείας που υπεγράφη μεταξύ Γαλλίας και Ουκρανίας στις 16 Φεβρουαρίου[3]. Ακόμη χειρότερα, όπως μάθαμε την Τρίτη, ενώ η ακροδεξιά επέλεξε την αποχή, το Κομμουνιστικό Κόμμα και η France Insoumise αποφάσισαν να ψηφίσουν κατά αυτής της συμφωνίας ασφαλείας. Ας δούμε εν συντομία το περιεχόμενό της και το τι προσφέρει η France Insoumise αντί γι’ αυτό.
Αυτό που ενοχλεί τη France Insoumise είναι οι δηλώσεις αρχών που περιέχει το έγγραφο αυτό: «Η Γαλλία επιβεβαιώνει τον στόχο της ένταξης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση» και «επιβεβαιώνει ότι η μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα ήταν μια χρήσιμη συμβολή στην ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ευρώπη». Αλλά αν εξετάσουμε αυτό το κείμενο συγκεκριμένα και λεπτομερώς, όχι μόνο δεν υπάρχει τίποτα για την αποστολή χερσαίων στρατευμάτων στην τρέχουσα φάση του πολέμου, αλλά τίποτα τέτοιο δεν προβλέπεται σε μια κατάσταση όπου η Ουκρανία θα δεχθεί ξανά εισβολή μετά την κατάπαυση του πυρός ή την υπογραφή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Συγκεκριμένα, παραθέτω: «Σε περίπτωση μελλοντικής ρωσικής ένοπλης επίθεσης κατά της Ουκρανίας, [...] η Γαλλία Συμμετέχουσα θα παράσχει στην Ουκρανία ταχεία και διαρκή βοήθεια από πλευράς ασφάλειας, σύγχρονο στρατιωτικό εξοπλισμό σε όλους τους τομείς, ανάλογα με τις ανάγκες, και οικονομική βοήθεια». Το υπόλοιπο έγγραφο περιγράφει λεπτομερώς το περιεχόμενο αυτής της βοήθειας, η οποία περιλαμβάνει εκπαίδευση, κυβερνοάμυνα, οπλισμό κ.λπ. Συγκεκριμένα, αντί να προτείνει τροποποιήσεις, η France Insoumise αντιτίθεται σε αυτές τις ελάχιστες εγγυήσεις ασφάλειας, οι οποίες δεν διαφέρουν στην ουσία από εκείνες από τις οποίες επωφελείται σήμερα η Ουκρανία. Τι προτείνει αντί γι’ αυτό; Σε ένα βίντεο που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 7 Μαρτίου, ο Μελανσόν παρουσιάζει το όραμά του για αυτό που αποκαλεί «σύγκρουση Ουκρανίας-Ρωσίας»[4]. Σύμφωνα με τον ίδιο, «η μόνη στρατηγική που έχει νόημα» είναι να προταθεί ένα «ειρηνευτικό σχέδιο». Για να γίνει αυτό, λέγεται ότι είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τη φύση αυτής της «σύγκρουσης Ουκρανίας-Ρωσίας». Παραθέτω τα λόγια του Μελανσόν: «Το ζήτημα του πολέμου μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών αφορά δύο πράγματα: πρώτον, τα σύνορα [...] και δεύτερον, την αμοιβαία ασφάλεια. Οι Ουκρανοί δεν θέλουν πλέον να ζουν με τον φόβο της εισβολής των Ρώσων. Και οι Ρώσοι δεν θέλουν πλέον να ζουν σε συνθήκες όπου, σύμφωνα με όσα λένε, δεν θέλουν πλέον να βρίσκονται υπό την απειλή στρατιωτικής επέμβασης του ΝΑΤΟ, πρώτον, και δεύτερον να βλέπουν πληθυσμούς που ζήτησαν να ενσωματωθούν στη ρωσική ομοσπονδία, να απειλούνται». Για να καταλήξουμε σε συμφωνία, είναι απαραίτητο να οργανώσουμε μια «διάσκεψη για τα σύνορα», όπου, παραθέτω, «θα ρωτήσουμε τους ενδιαφερόμενους πληθυσμούς πώς και σε ποιον θέλουν να προσαρτηθούν. Η φωνή του λαού είναι η λύση και όχι το πρόβλημα. [...] Αν αυτά τα ζητήματα διευθετηθούν με δημοψήφισμα, τότε έχουμε όλα τα στοιχεία της ειρήνης».
Δεν θα σταθώ σε αυτό το επιχείρημα. Θα υπενθυμίσω απλώς ότι δεν πρόκειται για μια σύγκρουση Ουκρανίας-Ρωσίας για τα σύνορα και την αμοιβαία ασφάλεια, αλλά για μια βάναυση, απολύτως αδικαιολόγητη εισβολή και κατοχή ουκρανικών εδαφών από τον ρωσικό στρατό. Ότι η απειλή από το ΝΑΤΟ και η υποτιθέμενη απαίτηση των ρωσόφωνων πληθυσμών για στρατιωτική επέμβαση για την προστασία τους από την ουκρανική κυβέρνηση είναι καθαρή ρωσική προπαγάνδα. Ότι το να μιλάμε για δημοψηφίσματα στα κατεχόμενα εδάφη είναι μια κατάπτυστη πρόταση, αφού ο κ. Μελανσόν γνωρίζει πολύ καλά ότι η δημοκρατική διοργάνωσή τους είναι αδύνατη. Η Ρωσία έχει ήδη οργανώσει μια επίφαση δημοψηφισμάτων στα κατεχόμενα εδάφη, τα οποία έδωσαν πάνω από το 90% των ψήφων υπέρ της προσάρτησης στη Ρωσία. Πώς θα μπορούσαμε να επιβάλουμε στη Ρωσία την ασφαλή επιστροφή των προσφύγων ώστε να μπορούν να ψηφίσουν, την αποχώρηση των Ρώσων εποίκων ώστε να μην μπορούν να ψηφίσουν και την εποπτεία αυτών των δημοψηφισμάτων από ανεξάρτητους διεθνείς οργανισμούς; Είναι εντελώς ανεύθυνο να προσπαθούν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι αυτό είναι εφικτό υπό τις σημερινές συνθήκες.
Ας δούμε την κατάσταση ρεαλιστικά. Δεδομένης της κατάστασης στην οποία βρίσκεται σήμερα η Ουκρανία, είναι λογικό να πιστεύουμε ότι η κατάπαυση του πυρός στο μέτωπο είναι η λιγότερο κακή επιλογή. Τα ουκρανικά στρατεύματα είναι αποθαρρυμένα από τον μεγάλο αριθμό των νεκρών και των τραυματιών, την έλλειψη πυρομαχικών και επαρκούς εξοπλισμού κ.λπ. Οι Ουκρανοί πολίτες, με τη σειρά τους, δεν δείχνουν μεγάλη επιθυμία να αντικαταστήσουν όσους βρίσκονται ήδη στο μέτωπο: μετά την αποτυχία της καλοκαιρινής αντεπίθεσης, η διαχωριστική γραμμή δεν κινείται πλέον υπέρ της Ουκρανίας και δεν υποχωρεί αρκετά ώστε όσοι βρίσκονται στα μετόπισθεν να νιώσουν και πάλι μια υπαρξιακή απειλή που θα τους παρακινούσε να καταταγούν εθελοντικά, όπως συνέβαινε στην αρχή. Οι εντάσεις εντός της ουκρανικής κοινωνίας είναι πολύ πραγματικές. Όλοι θέλουν να τελειώσει ο πόλεμος.
Είναι ωστόσο απαραίτητο να πληρούνται οι προϋποθέσεις για μια τέτοια κατάπαυση του πυρός και, πρώτα απ’ όλα, ο Πούτιν να έχει συμφέρον να σταματήσει ο πόλεμος και να τηρηθεί η δέσμευση για μελλοντική μη επίθεση. Ωστόσο, αυτό ακριβώς δεν συμβαίνει : ο ρωσικός στρατός έχει ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ο πόλεμος επιτρέπει στο καθεστώς να ενισχυθεί στο εσωτερικό της χώρας, η οποία έχει περάσει σε κατάσταση «πολεμικής οικονομίας». Η πρόσφατη δολοφονία του αντιπολιτευόμενου Αλεξέι Ναβάλνι σηματοδοτεί ένα νέο στάδιο στην πολιτική καταστολή. Όλος ο κόσμος δικαίως συγκινήθηκε βλέποντας χιλιάδες Ρώσους που είναι κατά του πολέμου να διαδηλώνουν και να καταθέτουν λουλούδια μπροστά στον τάφο του στη Μόσχα. Δυστυχώς, παρά τη συγκίνηση και την ελπίδα που γεννά αυτή η χειρονομία, δεν υπάρχει τίποτα που να προβλέπει άμεσα μια λαϊκή εξέγερση ικανή να αλλάξει κάτι εκ των έσω. Το καθεστώς Πούτιν τρέφεται πλέον από τον πόλεμο, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, όπου ανοιχτός στόχος του είναι να χρησιμοποιήσει την επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας για να αναδιατάξει τη γεωπολιτική ισορροπία δυνάμεων. Προς το παρόν, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οτιδήποτε λιγότερο από μια ουκρανική συνθηκολόγηση θα το ικανοποιήσει.
Από την πλευρά τους, οι Ουκρανοί, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν είναι έτοιμοι να δεχτούν τη συνθηκολόγηση. Μπορούμε να μιλάμε όσο θέλουμε για άμεση κατάπαυση του πυρός ως εναλλακτική λύση στη στρατιωτική υποστήριξη, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι αυτά είναι μόνο κενά λόγια που απευθύνονται στο γαλλικό κοινό στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας. Σίγουρα, οι μάχες θα πρέπει να σταματήσουν μια μέρα, και θα υπάρξει κατάπαυση του πυρός με τη μία ή την άλλη μορφή. Το ερώτημα είναι υπό ποιες συνθήκες για την Ουκρανία θα συμβεί αυτό: θα βρίσκεται στην επίθεση; Θα είναι επαρκώς εξοπλισμένη και υποστηριζόμενη ώστε να βρίσκεται στην πιο πλεονεκτική κατάσταση; Ποιες εγγυήσεις ασφαλείας είμαστε διατεθειμένοι να δώσουμε στην πολύ πιθανή περίπτωση μιας νέας εισβολής; Βρισκόμαστε σε μια στιγμή μεγάλης αβεβαιότητας ως προς την εξέλιξη της κατάστασης, η οποία θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες. Και μπροστά στην αβεβαιότητα, το πιο λογικό και δίκαιο είναι να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Γνωρίζω ότι είναι δύσκολο ως φεμινίστρια να υιοθετήσει μια τέτοια θέση. Αυτό αγγίζει το ζήτημα της ταυτότητας του κινήματος, του αντιμιλιταρισμού και της εναντίωσης στο κράτος. Η ουκρανική αντίσταση έχει γίνει το αγκάθι στα πλευρά όλων των αντικαπιταλιστικών, φεμινιστικών και αντιιμπεριαλιστικών οργανώσεων. Κάποιοι προτίμησαν να διατηρήσουν την καθαρότητα των αρχών τους εις βάρος της ανάλυσης της κατάστασης και της συγκεκριμένης αλληλεγγύης. Ωστόσο, πιστεύω, και αυτό είναι που το ουκρανικό φεμινιστικό μανιφέστο[5] επιβεβαίωσε ήδη το 2022, ότι η φεμινιστική σκέψη και πρακτική είναι σε θέση να τοποθετηθούν συστηματικά στο πλευρό της εμπειρίας, σύμφωνα με τα άμεσα συμφέροντα των γυναικών θυμάτων της καταπίεσης, αλλά και των γυναικών που αντιστέκονται, όπου κι αν βρίσκονται. Στην Ουκρανία, δεκάδες χιλιάδες γυναίκες αντιστέκονται στην εισβολή με όπλα, εκατοντάδες χιλιάδες εργάζονται σε κρίσιμες δημόσιες υπηρεσίες, εκατομμύρια ασχολούνται με τον εθελοντισμό. Ως φεμινίστριες, πρέπει να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε ότι η δράση μας προσαρμόζεται στην οπτική γωνία από την οποία διεξάγουμε την εκστρατεία μας.
Όσον αφορά την υποστήριξη της Παλαιστίνης, δραστηριοποιούμαστε στο στρατόπεδο που υποστηρίζει τον επιτιθέμενο. Επομένως, το πιο αποτελεσματικό είναι να αγωνιστούμε κατά της αποστολής όπλων και για την άνευ όρων παύση των μαχών από το Ισραήλ. Πρόκειται για το ίδιο είδος δράσης που οι Ρωσίδες και οι Λευκορωσίδες φεμινίστριες προσπαθούν να αναλάβουν, στο μέτρο των δυνάμεών τους, απέναντι στις κυβερνήσεις τους. Όσον αφορά όμως την Ουκρανία, βρισκόμαστε σε μια χώρα που παρέχει υποστήριξη στη χώρα που είναι θύμα επίθεσης. Όσο δεν υπάρχουν άλλες ρεαλιστικές επιλογές, η αλληλεγγύη απαιτεί να αναλάβουμε την υποστήριξη της αποστολής όπλων στην Ουκρανία. Και ότι, απέναντι στους στρατοκράτες όλων των πλευρών, διακηρύσσουμε: «Από την Ουκρανία μέχρι την Παλαιστίνη, η κατοχή είναι έγκλημα!».[6]
Μετάφραση: elaliberta.gr
Daria Saburova, « Guerre ou paix ? Un faux dilemme dans la polémique autour de la question ukrainienne », Médiapart, 15 Μαρτίου 2024, https://blogs.mediapart.fr/daria-saburova/blog/150324/guerre-ou-paix-un-faux-dilemme-dans-la-polemique-autour-de-la-question-ukrainienne?at_medium=custom3&at_campaign=67&s=09.
Daria Saburova, “War or peace? A false dilemma in the controversy”, International Viewpoint, 18 Μαρτίου 2024, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8453.
Σημειώσεις
[1] Το κείμενο αυτό προέρχεται από παρέμβαση κατά τη διάρκεια της δημόσιας συνεδρίασης της φεμινιστικής συνέλευσης της περιοχής του Παρισιού στις 12 Μαρτίου 2024.
[2] Justine Brabant, « Comment la France gonfle les chiffres de son aide militaire à l’Ukraine », Médiapart, 5 Μαρτίου 2024, https://www.mediapart.fr/journal/international/050324/comment-la-france-gonfle-les-chiffres-de-son-aide-militaire-l-ukraine.
[3] « Accord de coopération en matière de sécurité entre la France et l'Ukraine », Élysée, 16 Φεβρουαρίου 2024, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2024/02/16/accord-de-cooperation-en-matiere-de-securite-entre-la-france-et-lukraine.
[4] L’insoumission, « Jean-Luc Mélenchon en exclusivité sur l’Insoumission : réaction au discours va-t-en-guerre de Macron », X, 7 Μαρτίου 2024, https://twitter.com/L_insoumission/status/1765772862659363218?s=20.
[5] “‘The right to resist.’ A feminist manifesto”, Спільне / Commons, 7 Ιουλίου 2022, https://commons.com.ua/en/right-resist-feminist-manifesto/ [«Το δικαίωμα στην αντίσταση: ένα φεμινιστικό μανιφέστο», e la libertà, 8 Ιουλίου 2022, https://www.elaliberta.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1/8327-%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%AF%CF%89%CE%BC%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CF%86%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%86%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%BF].
[6] “Ukrainian Letter of Solidarity with Palestinian people”, Спільне / Commons, 2 Νοεμβρίου 2023, https://commons.com.ua/en/ukrayinskij-list-solidarnosti/ [«Γράμμα αλληλεγγύης από την Ουκρανία προς τον Παλαιστινιακό λαό», e la libertà, 3 Νοεμβρίου 2023, https://www.elaliberta.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1/9257-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CE%B3%CE%B3%CF%8D%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BF%CF%85%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C-%CE%BB%CE%B1%CF%8C].