Όπως και οι σύντροφοί του, ο Ilya Budraitskis έχει υποστεί διώξεις από το καθεστώς Πούτιν. Μέλος του Ρωσικού Σοσιαλιστικού Κινήματος (RSM), αντιτίθεται στον πόλεμο στην Ουκρανία και στον Βλαντιμίρ Πούτιν. Σε μια αποκλειστική συνέντευξη, μίλησε στο «esquerda.net» για την τεχνική της πολιτικής δίωξης και το ιδεολογικό μοντέλο που υιοθετεί η ρωσική κυβέρνηση για να νομιμοποιήσει τον ιμπεριαλισμό και την εισβολή της στην Ουκρανία.
Η εισβολή στην Ουκρανία οδήγησε σε έναν πόλεμο, ο οποίος, δύο χρόνια αργότερα, συνεχίζεται χωρίς ορατό τέλος. Μεταξύ της κατοχής της ανατολικής Ουκρανίας και της δίωξης των πολιτικών κινημάτων στην ίδια του τη χώρα, ο Πούτιν έχει επιδείξει τις ιμπεριαλιστικές του ορέξεις και τον αυταρχισμό του. Η κινητήρια δύναμη πίσω από αυτές τις ενέργειες, εξηγεί ο Ilya Budraitskis, είναι η ιδεολογία που το αυταρχικό ρωσικό καθεστώς έχει αρχίσει να προπαγανδίζει στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, η οποία δικαιολογεί τον ρωσικό ιμπεριαλισμό με βάση την πολιτισμική και γενετική διαφοροποίηση μεταξύ των λαών.
Ο Ilya Budraitskis είναι σοσιαλιστής ακτιβιστής και μέλος του Ρωσικού Σοσιαλιστικού Κινήματος. Πολιτικός θεωρητικός, ιστορικός και συγγραφέας πολλών βιβλίων, ο Ilya έζησε για πολλά χρόνια στη Μόσχα, όπου δραστηριοποιήθηκε ως ακτιβιστής. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του ρωσικού σοσιαλιστικού ιστότοπου Posle.media. Έχει δημοσιεύσει άρθρα στα περιοδικά New Left Review, Jacobin, Le Monde Diplomatique, Inprecor, Open Democracy και Slavic Review, μεταξύ άλλων.
Το Ρωσικό Σοσιαλιστικό Κίνημα (RSM) έχει διωχθεί από το καθεστώς Πούτιν, το οποίο ενέτεινε τις διώξεις κατά των πολιτικών ομάδων της αντιπολίτευσης μετά την εισβολή στην Ουκρανία και το χαρακτήρισε «ξένο πράκτορα». Σήμερα, πολλά μέλη του RSM ζουν εκτός Ρωσίας, αντιφρονούντες εκτός της χώρας τους, εκδιωγμένοι από την καταστολή μιας αυταρχικής κυβέρνησης.
Πώς αντιμετώπισε το Ρωσικό Σοσιαλιστικό Κίνημα τον χαρακτηρισμό του ως «ξένου πράκτορα» και την καταστολή που υπέστη από το καθεστώς Πούτιν;
Η κατάσταση στο εσωτερικό της οργάνωσης ήταν αρκετά περίπλοκη ακόμη και πριν χαρακτηριστεί ως «ξένος πράκτορας», καθώς πολλοί από τους βασικούς ακτιβιστές της είχαν εγκαταλείψει τη χώρα. Σήμερα, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται στη Γερμανία, τη Γαλλία και άλλες χώρες. Με αυτή την κατηγορία του «ξένου πράκτορα», δεν είναι δυνατόν να διατηρηθεί κανενός είδους πολιτική επικοινωνία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, αφού μας χαρακτήρισαν έτσι, εκδώσαμε μια δήλωση που έλεγε ότι είχαμε διαλύσει την οργάνωση.
Έχετε ήδη πει ότι θεωρείτε αυτή την ταμπέλα του «ξένου πράκτορα» ως παράσημο τιμής. Τι σημαίνει αυτό;
Όταν ο νόμος αυτός ψηφίστηκε πριν από περίπου δέκα χρόνια, το βασικό επιχείρημα που υπήρχε ήταν το εξής: «Είμαστε κατά της ξένης ανάμειξης στη ρωσική πολιτική». Όποιος λάμβανε οικονομική βοήθεια από το εξωτερικό χαρακτηριζόταν ως «ξένος πράκτορας». Εν τω μεταξύ, ο νόμος έχει επεκταθεί. Σήμερα, όταν δίνουν κάποια δικαιολογία για τον χαρακτηρισμό αυτό, είναι: «Αυτοί οι άνθρωποι διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τις ενέργειες του ρωσικού στρατού». Στην πραγματικότητα, αυτή δεν είναι μια πατριωτική στάση. Έτσι, πίσω από αυτόν τον χαρακτηρισμό κρύβεται η επιθυμία [του καθεστώτος Πούτιν] να καταστρέψει την πολιτική μας ομάδα, επειδή έχει μια σαφώς αντιπολεμική ατζέντα. Οπότε ναι, είμαστε περήφανοι γι' αυτό. Πρόκειται για μια πρακτική στην οποία καταφεύγουν όλο και περισσότερο οι ακροδεξιές κυβερνήσεις. Ο Όρμπαν έχει επίσης αρχίσει να παρενοχλεί τα μέσα ενημέρωσης, τα οποία περιγράφει ως «ξένους πράκτορες».
Ναι, και η Ρωσία είναι ένα καλό παράδειγμα για το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτού του είδους η νομοθεσία. Σήμερα, κάποιος μπορεί να χαρακτηριστεί «ξένος πράκτορας» ακόμη και αν δεν λαμβάνει καμία οικονομική υποστήριξη. Μπορούν να πουν ότι το άτομο αυτό διαδίδει ιδέες ξένης προέλευσης που αποκλίνουν από την αληθινή πατριωτική γραμμή.
Σε αυτό το πλαίσιο διώξεων, πώς οργανώνεται το αντιπολεμικό κίνημα στη Ρωσία;
Στη Ρωσία, υπάρχει πολύ αυστηρή λογοκρισία και πολύ ισχυρή αστυνομική πίεση σε κάθε είδους αντιπολεμική δήλωση. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε δημόσια έκφραση αντιπολεμικής στάσης μπορεί να οδηγήσει σε άμεση σύλληψη. Είναι αδύνατο να διανεμηθούν φυλλάδια ή να οργανωθούν πικετοφορίες. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο έμμεσα. Για παράδειγμα, πέρυσι είδαμε την ανάπτυξη ενός κινήματος γονέων των νεαρών ανδρών που είχαν καταταγεί στο στρατό. Επιστρατεύτηκαν το φθινόπωρο του 2022 και δεν έχουν ακόμη επιστρέψει. Έτσι, [οι γονείς] απαιτούν να επιστρέψουν οι στρατιώτες στην πατρίδα τους. Έτσι λοιπόν μπορείτε να βρείτε διαφορετικούς τρόπους έκφρασης του αντιπολεμικού συναισθήματος.
Πρόσφατα γράψατε για το πώς ο πόλεμος αποτέλεσε παράγοντα ριζοσπαστικής αλλαγής, τόσο στο καθεστώς Πούτιν όσο και στην οργάνωση των σοσιαλιστικών κινημάτων. Τι πιστεύετε ότι έκανε ο πόλεμος στο σημερινό καθεστώς;
Όταν το καθεστώς βρέθηκε σε κατάσταση διαχείρισης ενός μακροχρόνιου πολέμου, μετά την αποτυχία της πρώτης απόπειρας αλλαγής καθεστώτος [στην Ουκρανία] με τη βοήθεια του ρωσικού στρατού, άρχισε να μιλάει πολύ για ιδεολογία. Για το γεγονός ότι εμείς, ως κοινωνία, έπρεπε να έχουμε μια ιδεολογία, ότι έπρεπε να κατοχυρώσουμε την ιδεολογία στο Σύνταγμα, ότι έπρεπε να επανεκπαιδεύσουμε την κοινωνία ώστε να αντιλαμβάνεται τη Ρωσία ως έναν πολιτισμό ξεχωριστό. Από εκεί και πέρα, κατάρτισαν ένα πρόγραμμα προς αυτή την κατεύθυνση. Σήμερα, το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται στα σχολεία και έχει αρχίσει να εφαρμόζεται και στα πανεπιστήμια. Η άλλη πτυχή αυτού του προγράμματος αναμόρφωσης της κοινωνίας είναι η λογοκρισία. Όχι μόνο των αντιπολεμικών απόψεων, αλλά και της θρησκείας με την προώθηση μιας σκληρής αντιδραστικής ιερατικής γραμμής υπέρ των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών. Οτιδήποτε ΛΟΑΤ ή φεμινιστικό εξαλείφεται. Πρόκειται για έναν πολιτισμικό πόλεμο εναντίον του ίδιου του πληθυσμού, και γνωρίζουμε ότι οι πολιτισμικοί πόλεμοι λειτουργούν γενικά ως μέσο πόλωσης για την εκλογική διαδικασία.
Ποια είναι η σχέση μεταξύ αυτής της διαδικασίας επανεκπαίδευσης της κοινωνίας και των πολιτικών θεωριών του Ντούγκιν για την ιδεολογία;
Ο Ντούγκιν απέκτησε όλο και μεγαλύτερη επιρροή τα τελευταία δύο χρόνια. Αλλά νομίζω ότι η επιρροή του εξακολουθεί να υπερεκτιμάται κάπως. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένες από τις ιδέες του έχουν επηρεάσει την τρέχουσα κρατική γραμμή. Η κεντρική ιδέα του, η οποία είναι και αυτή της κρατικής ιδεολογίας στη Ρωσία, είναι η ιδέα ότι κάθε πολιτισμός έχει ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης και τις αντίστοιχες μορφές συμπεριφοράς. Υπάρχει άρνηση οποιασδήποτε ανθρώπινης καθολικότητας. Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Είναι μια ιδέα που έχει αποκτήσει επιρροή στη Ρωσία, αλλά έχει επίσης εξαπλωθεί στην ακροδεξιά στην Ευρώπη.
Πώς αντανακλάται αυτό στη ρωσική κοινωνία;
Στα πανεπιστημιακά μαθήματα ιδεολογίας, υπάρχει ένας πολύ ακριβής ορισμός του ρωσικού DNA. Λέγεται ότι είναι οργανικό και κληρονομικό. Το να είσαι Ρώσος συνδέεται με το αίμα και το σώμα. Χρησιμοποιούν επίσης αυτή την έννοια του DNA ως ιδέα ενός πολιτισμικού κώδικα. Υπάρχουν λοιπόν συγκεκριμένες ιδέες, αντιλήψεις ή κοσμοθεωρίες που θα ανήκουν μόνο στους κατόχους αυτού του DNA. Είναι αυτό το είδος της πολιτικής ταυτότητας που έχει γίνει επίσημη κρατική γραμμή.
Πώς πιστεύετε ότι η σημερινή ιδεολογική γραμμή του ρωσικού κράτους συνδέεται με τις σχέσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας με όλα τα άλλα κράτη γύρω της;
Το είδος του εθνικισμού που επιδεικνύει σήμερα η Ρωσία είναι ένας αυτοκρατορικός εθνικισμός. Είναι ένας εθνικισμός που είναι πάντα αντιφατικός στη φύση του, επειδή υπάρχουν αυτές οι δύο έννοιες της αυτοκρατορίας και του έθνους. Η έννοια του αυτοκρατορικού εθνικισμού στη Ρωσία κληρονομείται από το τέλος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Όλη η συζήτηση ότι η Ουκρανία δεν υπάρχει ως έθνος επειδή είναι μέρος ενός μεγαλύτερου ρωσικού έθνους προέρχεται από αυτόν τον αυτοκρατορικό εθνικισμό του 19ου αιώνα. Η ιδέα είναι ότι αυτή η αυτοκρατορία πρέπει να είναι ρωσική. Οι Ρώσοι πρέπει να κυριαρχούν επειδή φέρνουν ένα είδος αρμονίας σε αυτή την οικογένεια διαφορετικών λαών.
Βλέπετε αυτόν τον πόλεμο ως ένδειξη της όξυνσης των αντιφάσεων ενός πολυπολικού κόσμου, όπου πολλές αυτοκρατορίες ανταγωνίζονται για τη διεθνή ηγεμονία;
Ναι, φυσικά και το βλέπω. Ένας από τους κύριους στόχους του Πούτιν με την εισβολή στην Ουκρανία ήταν να αλλάξει το διεθνές σύστημα. Είναι ένα είδος ιμπεριαλιστικού οράματος για τον κόσμο, το οποίο γεννήθηκε μέσα από την ιδέα της διαφορετικότητας των πολιτισμών. Από αυτή την άποψη, ολόκληρος ο μετασοβιετικός χώρος ανήκει φυσικά στη ρωσική σφαίρα επιρροής επειδή αποτελεί μέρος αυτού του μεγάλου πολιτισμού. Και δεν υπάρχει θέση σε αυτό το όραμα του κόσμου για αυτά τα μικρά έθνη, επειδή όλα αυτά πρέπει να μοιραστούν μεταξύ των μεγάλων αυτοκρατορικών δυνάμεων. Πρόκειται για ένα είδος κοσμοθεωρίας που είναι ιμπεριαλιστική όχι μόνο στις φιλοδοξίες της, αλλά και στην ιδεολογία της.
Ποια είναι η ανάλυσή σας σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση στον πόλεμο με την Ουκρανία, και ιδίως με την ουκρανική επιτυχία στο Κουρσκ;
Νομίζω ότι ήταν πολύ έξυπνη από πλευράς τακτικής. Πολύ ριψοκίνδυνο, αλλά πολύ έξυπνο. Διότι η επιχείρηση αυτή θέτει υπό αμφισβήτηση το μοντέλο σύμφωνα με το οποίο η Ρωσία διεξάγει αυτόν τον πόλεμο. Η Ουκρανία ξεκίνησε αυτή την επιχείρηση για να προκαλέσει τον Πούτιν, αλλά ο άλλος στόχος ήταν να προκαλέσει πολιτική αστάθεια στη Ρωσία. Για τους περισσότερους Ρώσους, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των εδαφών που κατέλαβε η Ουκρανία, τα οποία [το ρωσικό κράτος] ονομάζει νέα ρωσικά εδάφη, και των παλαιών ρωσικών εδαφών. Το Κουρσκ είναι ένα παλιό έδαφος. Έτσι, νομίζω ότι αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τον σημερινό συσχετισμό δυνάμεων. Και ελπίζω ότι αυτό θα οδηγήσει σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, όχι με στόχο τη συνθηκολόγηση της Ουκρανίας, αλλά από μια πιο ισορροπημένη κατάσταση.
Έχετε γράψει πολλές φορές για την ανάγκη ενός επαναστατικού προγράμματος για τη Ρωσία. Τι σημαίνει αυτό τώρα;
Το πρόγραμμα πολιτικής αλλαγής στη Ρωσία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τη δημοκρατική αλλαγή. Αλλά δεν νομίζω ότι εμείς στην Αριστερά πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία μόνο με φιλελεύθερο τρόπο. Όχι μόνο από την άποψη των επίσημων θεσμών. Η δημοκρατία είναι η άμεση συμμετοχή στη συλλογική ζωή. Με αυτή την έννοια, πρέπει να εκδημοκρατίσουμε τη χώρα, να αναθεωρήσουμε όλα τα κοινωνικά και οικονομικά θεμέλια του σημερινού καθεστώτος, το οποίο εξακολουθεί να βασίζεται στις εξαιρετικά άδικες ιδιωτικοποιήσεις που έλαβαν χώρα τη δεκαετία του 1990 και στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφάρμοσε ο Πούτιν. Πρέπει επίσης να μετατρέψουμε τη Ρωσία σε μια πραγματική ομοσπονδία, διότι αυτή τη στιγμή είναι μια ομοσπονδία μόνο κατ' όνομα. Στην πραγματικότητα είναι ένα άκρως συγκεντρωτικό κράτος που δεν παραχωρεί κανένα δικαίωμα στις περιφέρειες και, κυρίως, στις εθνικές μειονότητες. Τέλος, πρέπει να εγκαταλείψουμε αυτή τη συζήτηση περί «διαφορετικών πολιτισμών». Διότι η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει άμεσα προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η παγκόσμια ανισότητα και η πείνα. Και πιστεύω ότι η Ρωσία, ως μεγάλη χώρα, ως πυρηνική δύναμη, πρέπει επιτέλους να αναλάβει το μερίδιο ευθύνης που της αναλογεί.
Συνέντευξη στον Daniel Moura Borges για το Esquera.net. Μεταφράστηκε για το ESSF από τον Pierre Vabdevoorde.
7 Σεπτεμβρίου 2024